Wordt Rivierpark Scheldevallei een nieuw nationaal park?
Op dit moment telt België welgeteld één nationaal park: dat van de Hoge Kempen in Limburg. Maar daar kan binnenkort wel eens verandering in komen. Verschillende organisaties zijn momenteel druk bezig met de voorbereiding van hun kandidatuur voor de titel van nationaal park, want in 2023 deelt Vlaanderen die erkenning uit aan drie stukken topnatuur. Rivierpark Scheldevallei, het getijdengebied langs de Schelde tussen Gent en Antwerpen, is één van de grote kanshebbers.
Tom Wezenbeek is coördinator van dat ambitieuze project in de schoot van het Regionaal Landschap Schelde-Durme. Hij is terecht trots en dankbaar voor wat de overheden en vele vrijwilligers hier reeds verwezenlijkten. “Het begon allemaal met het Sigmaplan, dat oorspronkelijk in het leven werd geroepen om Vlaanderen te beschermen tegen overstromingen van de Schelde en haar zijrivieren. Om dat doel te bereiken, werd heel wat nieuwe natuur gecreëerd zodat de de focus van het Sigmaplan haast vanzelf uitbreidde naar grotere natuurdoelen, zoals voorgeschreven door Europa.”
Doel: een natuurkern van 10.000 hectare
Die natuuruitbreiding komt nu handig van pas, want één van de criteria waaraan de kandidaat-nationale parken moeten voldoen, is een voldoende grote natuurkern. Tom: “Een belangrijke vereiste om jezelf nationaal park te mogen noemen, is de uitgestrektheid van je gebied. Bij de start van het project moeten we daarom kunnen aantonen dat het Rivierpark Scheldevallei een natuurkern van minstens 5.000 hectare omvat, waarin natuurontwikkeling centraal staat. Vanaf dan hebben we twintig jaar de tijd om die natuurkern minstens te verdubbelen, tot 10.000 ha. Daarbij is het van belang om een sterke en robuuste natuur te creëren met een hoge biodiversiteitswaarde.”
Aan dat doel wordt tussen Antwerpen en Gent al jaren gesleuteld, o.a. door de aanleg van uitgestrekte overstromingsgebieden (meer dan 5.000 ha) waar de natuur vrij spel heeft. “Dat is een groot succes gebleken voor de plaatselijke natuur”, vertelt Tom. “In de jaren ‘70 was het Scheldewater quasi dood, van een levendig visbestand was geen sprake. Op dit moment zwemmen er dankzij de inspanningen van velen een vijftigtal vissoorten in rond en ‘s zomers komen er zelfs zeehonden de Schelde op gezwommen. Dat gezonde en heldere water trekt ook andere dieren aan, zoals allerlei vogels, maar ook de bever en de otter. Die laatste is een toppredator die bovenaan de voedselpiramide staat. Het feit dat hij hier opduikt, betekent dus dat alle lagere trappen van die piramide zich eveneens prima kunnen handhaven in ons gebied.”
Topnatuur om met eigen ogen te aanschouwen
De otter is een soort die je niet snel zal kunnen spotten, maar van de bever zie je de laatste jaren steeds meer sporen langs de Scheldeoevers. “Die rijke natuur willen we graag delen met de wereld”, aldus Tom. “Een ander belangrijk criterium om te mogen toetreden tot het selecte clubje van nationale parken, is trouwens het openstellen van deze eye catchers voor het grote publiek. Wat het Rivierpark Scheldevallei zo uniek maakt, is dat het dankzij zijn jaagpaden enorm toegankelijk is voor fietsers. Er zijn weinig plekken in Vlaanderen waar je zo lang kan fietsen in een groene omgeving, zonder op een verkeerslicht te stoten. Recent hebben de toeristische organisaties hier een icoonroute gelanceerd, een meerdaagse fietstocht die doorheen de Scheldevallei meandert.”
“Natuurlijk heeft het Rivierpark meer troeven dan alleen het rivierlandschap zelf. Via wandelknooppunten nodigen we mensen uit in de natuur die verder reikt dan de dijken en vanop veerponten krijg je een weergaloos beeld van deze bijzondere zoetwaterbiotoop. In onze stiltegebieden nodigen we mensen uit om een bosbad te nemen en op natuurbelevingspaden stimuleren we kinderen om de natuur te ontdekken. En dan is er nog het prachtige erfgoed dat je kan bewonderen tijdens een bezoek aan de Scheldevallei."
"Pareltjes van hernieuwde kastelen, o.a. in Laarne (nu al te bezoeken), Bornem en Wissekerke, zullen vanaf volgend jaar opengesteld worden voor het grote publiek en worden de toegangspoorten tot het toekomstige nationaal park. Als klap op de vuurpijl zijn we bezig met het verwerven van een UNESCO-label voor het Geopark Scheldedelta, een samenwerking over de landsgrenzen heen om de interactie tussen natuur en cultuur in de spotlights te zetten.”
De natuur verbinden en verbindende natuur in Rivierpark Scheldevallei
Om alle doelstellingen te kunnen bereiken, benadrukt Tom hoe cruciaal het is om verbindingen te maken tussen de bestaande ‘natuureilanden’ in de Scheldevallei. “We zetten volop in op het aanleggen van groen-blauwe landschapselementen die onze natuurbewoners met elkaar in verbinding brengen. Poelen, houtkanten, wilgenrijen en andere lijnelementen zijn van levensbelang om populaties te laten uitbreiden en organismen met elkaar contact te laten maken.”
“Maar minstens even essentieel vinden we het om het verbindende karakter van deze natuurontwikkelingen te cultiveren. We hebben reeds een sterke gebiedscoalitie op poten gezet waarin zowel overheidsinstanties (o.a. gemeenten, provincies, Natuur en Bos van de Vlaamse Overheid, Toerisme Vlaanderen en de Vlaamse Waterweg) als verenigingen (Natuurpunt, VZW Durme, Boerenbond ...) onze kandidatuur voor het nationaal parkschap ondersteunen. Een extra troef is dat ook onder de bevolking onze plannen breed gedragen worden.”
Het Kasteel van Bornem vormt een van de toegangspoorten tot het Rivierpark Scheldevallei
Het evenwicht bewaren
De plannen om van het Rivierpark Scheldevallei een grootse publiekstrekker te maken zijn niet min en daarin schuilt volgens Tom meteen ook de grootste uitdaging: “We willen een gezonde, weerbare natuur creëren die tegelijkertijd ook een hoge belevingswaarde heeft. Natuurlijk is het belangrijk dat die tweede doelstelling de eerste niet ondermijnt. Daarom houden we te allen tijde in de gaten of de draagkracht van het natuurgebied niet overschreden wordt. Met de nodige marge, want we zijn er ons van bewust dat de stempel ‘Nationaal Park’ in de toekomst een hoop extra geïnteresseerden naar het gebied zal doen afzakken.”
De puzzel die de komende maanden gelegd moet worden om van het Rivierpark Scheldevallei een volwaardige kandidaat te maken, is dus een echt huzarenwerk. In september moet de conceptnota klaar zijn en hopelijk volgen daarop volgend jaar een begeleidingstraject en de nodige subsidies om het gebied écht klaar te maken voor de grote stap richting internationaal succes. Pas in 2023 beoordeelt een jury welke drie natuurgebieden voortaan te boek zullen staan als ‘Nationaal Park Vlaanderen’.
