Lege dennenappels: herken vraatsporen van eekhoorn, specht en kruisbek
Ook zo zot van pijnboompitten, in pasta’s, pesto’s en op de salade? Dan begrijp je vast waarom sommige dieren zich specialiseren in het ‘ontmantelen’ van dennenappels en sparrenappels om hun buik vol te eten met de delicatesse. Elke soort doet dat op zijn eigen wijze, waardoor ze sporen achterlaat voor doorwinterde natuurdetectives.
Pijnboompitten zitten diep verscholen onder de schubben van coniferenkegels. Behalve door die schubben, worden ze ook nog eens beschermd door een harde schil. Je moet dus al flink wat handigheid in huis hebben om aan je maaltijd te kunnen beginnen. Probeer het zelf maar eens en je weet meteen waarom die dingen zo duur zijn! De pitten die je in de winkel kan kopen, zijn trouwens nooit afkomstig van inheemse bomen. De lekkerbekken in dit artikel hoeven dus niet te vrezen dat hun onuitputbare voorraad in onze keukenkasten belandt.
De eekhoorn: links- of rechtshandig knagen
De makkelijkste manier om een kegel te herkennen die door een eekhoorn onder handen is genomen, is kijken naar wat er overblijft van de schubben. Eekhoorns knagen die schubben weg op een op het eerste gezicht nogal slordige manier: er blijven een heleboel rafels en splinters over op de aangevreten as. Daarin verschillen hun vraatsporen duidelijk van die van woel- of andere muizen: die knagen netjes de ganse kern leeg. Maar als je ooit de kans krijgt om een live kookdemo van een pluimstaart bij te wonen, zal je zien dat hij eigenlijk heel systematisch werkt.
De hongerige eekhoorn begint steevast aan de onderkant te knagen en knabbelt zich een weg naar de top, waarbij hij de dennenappel vlijtig ronddraait zoals een kip aan het spit. In welke richting hij de kegel draait, hangt af van de startrichting: met de top van de appel naar links of naar rechts. Of individuele eekhoorns een voorkeursrichting hebben, is nog niet onderzocht. Opvallend is dat de meeste eekhoorns hun werk niet volledig afmaken: aan de top van de dennenappel hangen nog wat resterende schubben te bengelen.
De specht: handig hakken in de smidse
Waar eekhoorns en muizen de schubben verwijderen, hebben vogels een andere techniek: ze laten de kegel (min of meer) heel en halen de zaden eruit. Soms vind je onder een dennenboom een massa leeggevreten dennenappels terug. De kans is groot dat je onder een ‘spechtensmidse’ staat: een stuk schors of een uitgehakte holte waarin de grote bonte specht kegels vastklemt om ze daarna leeg te beitelen. De schubben blijven hangen, maar lijden toch flink wat schade onder het ijverige timmerwerk van de specht die net zolang doorgaat tot de pitten bloot komen liggen.
Wanneer de dennenappel leeg is, laat de specht die gewoon zitten. Zie je op wandeling zo’n vastgeklemde kegel, dan kan je er zeker van zijn dat je een specht op het spoor bent. Komt de vogel met een nieuwe maaltijd aanvliegen, dan zit hij met een probleem want de smidse is nog niet opgeruimd! Het ziet er even wat onhandig uit, wanneer de specht zijn nieuwe vondst tussen boom en buik klemt om de oude te verwijderen. Toch verklapt het grote aantal lege ‘borden’ onder de boom hoe bedreven hij is in deze grote verwisseltruc. Vogelhersenen zijn niet te onderschatten!
De kruisbek: het toppunt van evolutie
Ook van de kruisbek vind je meestal meerdere restanten tegelijk terug, al liggen ze wat verder van de stam omdat ze vaak rechtstreeks van de boom naar beneden vallen. Deze aparte vogel is gespecialiseerd in coniferenzaden en heeft daar een bijzondere bek voor ontwikkeld. De bovenste en onderste snavelhelft staan gekruist t.o.v. elkaar. Bovendien beweegt de onderhelft niet alleen naar boven en beneden, maar ook naar links en rechts.
Aangekomen bij zijn lunch, wringt de kruisbek de tip van zijn snavel tussen twee schubben. Met de ondersnavel duwt hij de schub open, waardoor er een ‘knipje’ in de schub ontstaat: ze splijt in tweeën en de appel legt zijn schat bloot. Vervolgens kan de kruisbek met z’n tong het zaadje loswrikken, zelfs wanneer het nog niet helemaal rijp is. Het resultaat is een leeggegeten dennenappel die er veel ‘ordelijker’ uitziet dan het drieste hak- en kapwerk van een specht.
