Hoe nuttig zijn vlinders voor onze natuur?
Het lieflijke, maar ietwat chaotische gefladder van vlinders tovert een lach op ieders gezicht. Vlinders zijn publiekslievelingen, je kan onmogelijk niet van vlinders houden. Maar hoe belangrijk is hun positie in het ecosysteem? Of, zoals Onze Natuur-fan Christa het kortweg formuleert: wat is nu eigenlijk het nut van vlinders?
Wie denkt dat vlinders hier alleen maar rondvliegen om het landschap op te fleuren met hun prachtige kleuren en grillige vluchten, heeft het grondig mis. Misschien heb je al gehoord van het vlindereffect (butterfly effect)? Die theorie stipuleert dat de vleugelslag van een vlinder in het Braziliaanse amazonewoud enkele weken later (mee) kan leiden tot een orkaan in de staat Texas. Natuurlijk zijn er veel meer factoren betrokken bij de formatie van grote stormen. Maar het punt dat Lorenz met zijn metafoor wou maken, is dat alles wat gebeurt op deze aardbol onlosmakelijk met elkaar verbonden is op een chaotische, nauwelijks te voorspellen manier.
En dat is niet anders met alle vlinders in ons land. Want zij hebben op een heel ander niveau last van het ‘vlindereffect’. Sommige soorten zijn zo gevoelig dat de kleinste verandering in hun leefomgeving tot plaatselijk uitsterven kan leiden. Daarom bestempelen natuurliefhebbers heel wat vlinders als ‘indicatorsoorten’. Hun aanwezigheid betekent dat de natuur het op die plek goed doet. Verdwijnt een soort uit diezelfde omgeving, dan is dat een teken aan de wand.
Vlinders in de buik
Vlinders betekenen dus erg veel voor onze natuur en nog meer voor andere soortengroepen die er voor hun voortbestaan van afhankelijk zijn. Waar vlinders zijn, is voedsel voor insectivoren. Vleermuizen smullen hun buik vol met nachtvlinders en heel wat vogels zijn verlekkerd op vlinders en hun rupsen. In lanen met veel eiken worden tegenwoordig nestkastjes voor mezen opgehangen, opdat die de rupsen van de eikenprocessievlinder kunnen decimeren.
Daarnaast zijn vlinders ook belangrijke bestuivers. Wanneer ze bloemen bezoeken om er met hun lange roltong nectar uit te slurpen, blijft er wat stuifmeel op hun lichaam achter. Dat transporteren ze naar een volgende bloem enzovoort. Die taak delen ze met andere bestuivers, zoals (wilde) bijen en zweefvliegen, maar sommige planten zijn meer afhankelijk van vlinders voor hun bestuiving dan andere. Een voorbeeld daarvan is de avondkoekoeksbloem, die pas bij de avondschemer haar bloemen opent. Op dat moment vliegen er vooral nachtvlinders rond terwijl andere bestuivers van hun nachtrust genieten. Zonder nachtvlinders, zijn zulke bloemen gedoemd tot uitsterven.
