Vogels en hun territoriaal gedrag
Het voorjaar is hét moment om vele vogels te horen fluiten. Zodra je een voet buiten zet, merk je op dat er een heus vogelconcert aan de gang is. Die vogelzang klinkt voor ons ontspannend en rustgevend, maar de vogels zelf horen iets compleet anders. Vogels zingen immers om een duidelijke boodschap mee te geven aan hun rivalen: “Dit is mijn territorium, dus jij vliegt eruit”.
Territoriaal gedrag kan erg ver gaan en uit zich soms op onverwachte manieren. Zit er wel eens een pimpelmees of een roodborst onophoudend tegen je raam te tikken? Ze vliegen er tegenaan en maken met hun poten en snavel krasjes op het glas. Waarom ze dat doen? Wel, de vogels zien in de reflectie van het venster hun spiegelbeeld en beschouwen dat als een potentiële concurrent. Vervolgens gaan ze een hevige strijd aan met de indringer ofwel hun eigen spiegelbeeld.
Broed -en voedselterritoria
Een territorium is een gebied dat eigen is aan een vogel of een groep vogels en dat sterk verdedigd wordt tegen soortgenoten. Je kan verschillende territoria onderscheiden. Zo heb je enerzijds broedterritoria en anderzijds voedselterritoria. Broedterritoria zijn het meest gekend. Daarbij gaat het om het domein rond het nest. In het broedseizoen laten verschillende vogelsoorten zich massaal horen om concurrenten te laten weten dat ze een bepaald territorium claimen én om de aandacht van vrouwtjes te trekken. Vogels hebben een territorium nodig om hun behoeften optimaal te kunnen bevredigen. Ze willen namelijk in alle rust kunnen paren, broeden, hun jongen grootbrengen, eten en drinken. Koolmezen, roodborsten, merels en bosuilen hechten veel belang aan hun privacy en kunnen geen concurrenten in hun directe omgeving verdragen. Wanneer je nestkastjes voor koolmezen ophangt, hang je die best minstens 10 meter uit elkaar om de strijd tussen de mannetjes uit de weg te gaan.
Er zijn ook vogelsoorten die verdraagzamer zijn en minder belang aan privacy hechten. De huiszwaluw, de huismus en de meeuw hebben slechts een mini-territorium dat zich haast beperkt tot het nest zelf. Ze hebben er dan ook geen problemen mee om in groep te broeden.
Vogels verdedigen verder ook een voedselterritorium. De grootte van dat territorium hangt af van verschillende variabelen waarvan de voedselvoorraad de belangrijkste is. Wanneer voedselbronnen schaars zijn, claimt een vogel een groter territorium dan wanneer voedsel gemakkelijk en overal te vinden is.
Verschillend territoriaal gedrag
Territoriaal gedrag is best fascinerend en vogels uiten dat op verschillende manieren:
- Zingen: Zingen is de meest courante manier waarmee vogels hun territorium afbakenen. Het gezang om een gebied af te zetten is verschillend van het gezang waarmee een mannetje een vrouwtje versiert. Hij fluit korter en minder melodisch dan bij een paringslied.
- Drummen: De specht bijvoorbeeld, claimt zijn territorium niet door te zingen, maar door te drummen. Hij maakt lage, ritmische tonen door snel met zijn snavel op een hard oppervlak, zoals een holle boom, te kloppen.
- Dreiggedrag: Met een imponerend voorkomen probeert de vogel zijn rivaal te overtuigen van zijn superioriteit en macht. Dat doet hij door aan de rand van zijn territorium de vleugels uit te spreiden, luid te zingen, op de grond te stampen …
Je eigen stek beschermen en verdedigen is best vermoeiend en kost veel energie. Daarom doen de meeste vogels dat ook niet het hele jaar door. In het najaar verlaten ze hun territorium. Trekvogels trekken naar het zuiden en standvogels houden zich wat gedeisd om geen onnodige energie te verspillen.
Wist je dat bij roodborsten ...
De mannetjes en de vrouwtjes apart een territorium verdedigen in de winter? Een echte uitzondering, want de roodborsten zijn haast de enigen die ook in de winter een territorium hebben. In de koude wintermaanden kan je ook de vrouwtjes horen zingen om hun voedselterritorium te beschermen. In het voorjaar is dat niet nodig, want dan vormen de vrouwtjes een paar met de mannetjes en patrouilleren de mannen in een gebied. Roodborsten zien er schattige vogeltjes uit, maar ze kunnen erg agressief en territoriaal uit de hoek komen. Hevige gevechten met soortgenoten hebben dan soms fatale gevolgen. Je zal door hun sterke territoriumdrift - ook in de winter - zelden twee roodborsten tegelijk aan een voederhuisje zien. Alleen in de zomer loop je de kans om twee roodborstige lovebirds samen aan te treffen!
