Bruine rat

De bruine rat is een echt ‘gezelschapsdier’ van de mens, in die zin dat hij overal voorkomt waar er water en afval te vinden is. Dicht bij onze huizen dus! Geen paniek, ook op andere plaatsen voelt dit intelligente knaagdier zich prima thuis. In dit artikel laten we je graag beter kennismaken met de bruine rat ofwel de ‘rioolrat’.

Herken de bruine rat

Rattus norvegicus

• Korte, spitse neus met snorharen
• Lengte van kop tot romp bedraagt 19 à 30 cm
• Weegt tussen 200 en 500 gram
• Behaarde, ronde oren
• Dikke en bijna kale staart
• Verschillende kleuren: van zwart tot bruin, al bestaat er ook een albino-variant
• Forse bouw

De bruine rat wordt vaak verward met de zwarte rat. Hoe hou je ze uit elkaar? Een duidelijk verschil zit ’m in de lengte van de staart. De bruine rat heeft een staart die korter is dan zijn lijf, terwijl die bij de zwarte rat juist langer is dan zijn lichaam. De zwarte rat bouwt zijn nest ook liever op een hoger gelegen plek, de bruine rat doet dat eerder dicht bij de grond.

 

Op het menu

De bruine rat is een rasechte alleseter. Van graan en zaden tot vogeleieren en aas, maar ook slakken, larven en kikkers: nergens haalt hij zijn neus voor op. Ook alles wat wij van ons bord in de vuilnisbak of op de composthoop kieperen, vindt de bruine rat uitermate lekker. Bovendien is hij een uitstekende klimmer, zwemmer en duiker, wat hem een uitgebreide keuze aan voedsel oplevert.

Wanneer er te weinig voedsel in zijn omgeving aanwezig is, durft hij zelfs zijn eigen soort te verorberen! Om zijn voedsel te zoeken, is de bruine rat meestal ’s nachts actief, met piekuren vlak voor de ochtendstond en kort na zonsondergang. Waar heel veel ratten dicht bij elkaar leven, zijn het de dominante ratten die de nacht opeisen en moet de rest zijn kostje tijdens de daguren bij elkaar zien te scharrelen.

Leefgebied van de bruine rat

Wij zouden het liever niet zo benoemen, maar de bruine rat is een echt ‘gezelschapsdier’ van de mens. Hij is namelijk verzot op allerhande afval en vochtige plekjes. Daar moet je in de buurt van mensen niet lang naar zoeken! Je kan hem dan ook vooral in steden terugvinden, op vuilnisbelten en in riolen. Maar ook op boerderijen en in de natuur langs waterlopen zal je hem tegen het lijf lopen. De bruine rat leeft van nature in gangen onder grond. Daarom zoeken ze in een menselijke omgeving ook vooral ondergrondse plekjes op, zoals riolen en vochtige kelders.

Bruine rattenliefde

Als er voldoende voedsel aanwezig is en de temperaturen niet te extreem zijn, plant de bruine rat zich vliegensvlug voort. Vanaf drie maanden is hij al vruchtbaar en kan hij het hele jaar door paren. Bij gunstige omstandigheden leidt dat tot zo’n drie tot vijf worpen van gemiddeld acht jongen per jaar! Dat is meteen de reden waarom een rattenplaag bestrijden zo lastig is: de populatie zal zich in een mum van tijd weer herstellen.

Wanneer er een groep wordt gevormd, ontstaat er een bepaalde hiërarchie met een dominant mannetje en enkele vrouwtjes en ondergeschikte mannetjes. Die rangorde bepaalt wie er eerst mag eten of paren. Andere ratten die niet tot de groep of het territorium behoren, worden al snel ontmaskerd door hun afwijkende geur en meteen agressief weggejaagd.

Overdag of bij koude nachten blijft zo’n groep beschut ondergronds zitten. De eerste rat die daarna het hol wil verlaten, zal ongeveer twee minuten lang de omgeving scannen – dit gedrag wordt ‘zekeren’ genoemd. Zodra de kust veilig is, komt de rest van de groep ook het hol uitgekropen. De verschillende nesten van dezelfde groep staan vaak met elkaar in verbinding door zowel bovengrondse paadjes als ondergrondse gangen.

Relatie van de bruine rat met de mens

Tussen de bruine rat en de mens is het nooit echt koek en ei geweest. Aangezien de voortplanting zo snel gaat, kan deze soort in één-twee-drie een ware pest worden. Wanneer ze ergens met een te groot aantal aanwezig zijn, neemt het voedsel in de omgeving automatisch af en knagen ze dan ook graag op kabels, hout, rubber enzovoort. Daarnaast kunnen bruine ratten ook ziektekiemen met zich meedragen. Geen wonder dat we de bruine rat als ‘ongedierte’ zijn gaan bestempelen... Al jaren onderneemt de mens pogingen om rattenplagen te bestrijden met speciale vallen en rodenticide – een bestrijdingsmiddel speciaal ontwikkeld voor knaagdieren (Rodentia) – maar het volledig uitroeien van deze intelligente dieren lukt bijna nooit. Daarom kunnen we ze maar beter goed beheren, zodat ze in kleinere aantallen voorkomen en geen last of gevaar vormen voor de mens. Een reden te meer om je afval goed op te ruimen!

Uilen, huiskatten en vossen zijn meer natuurlijke vijanden van de bruine rat, al is dat niet altijd zonder gevaar voor eigen lijf en leden. Soms durft de bruine rat namelijk weleens op een agressieve manier zijn predatoren weg te jagen.

Wist je dat de bruine rat...

• vier tenen aan de voorpoten en vijf tenen aan de achterpoten heeft?
• een erg goed geheugen heeft? Hij zal dan ook meteen veranderingen in zijn omgeving opmerken.
• voor het eerst in de 18de eeuw in België is waargenomen?
• wordt gebruikt als proefdier in de laboratoria, maar dan wel vaak in de albino-variant?