Wat kunnen studenten leren van dieren?
Eind januari lopen de examens op hun laatste benen en doen veel studenten nog een laatste mentale krachtinspanning om die zoveelste blokperiode weer tot een goed einde te brengen. Zie je het even niet meer zitten? Neem dan een voorbeeld aan de dierenwereld! Heel wat bewoners van onze natuur beschikken namelijk over nuttige cognitieve vaardigheden die elke student in zijn repertoire zou moeten hebben.
De raaf: een kei in planning
Wie op de dag voor het examen voor het eerst zijn cursus opendoet, voelt eigenlijk de bui al hangen ... Als je eerlijk bent met jezelf, weet je maar al te goed dat je die enorme hoeveelheid leerstof onmogelijk in één nachtje tijd in je hoofd kan stampen. Een slimme student denkt vooruit en begint tijdig te studeren. Maar wist je dat plannen op de lange termijn een vaardigheid is die je ook in de dierenwereld aantreft? Nochtans vergt dat een aardig potje abstract denken, een skill die wetenschappers lange tijd enkel aan mensachtigen toeschreven.
Can Kabadayi en Mathias Osvath, twee experts in dierlijke cognitie aan de universiteit van het Zweedse Lund, waren best verrast door het gemak waarmee raven taken in de toekomst konden plannen. Tijdens een experiment met vijf raven in gevangenschap boden ze de vogels een speciaal gereedschap aan waarmee ze toegang konden krijgen tot een snack die in een doos zat. Nadien namen ze de doos weer weg en lieten ze de raven een uur lang met rust. Wanneer ze de vogels na dat uurtje pauze een set tools aanboden waar ze er eentje uit mochten kiezen, en vervolgens de doos opnieuw bovenhaalden, koos 80% van de raven het juiste gereedschap én hadden ze in een mum van tijd het lekkere hapje in hun snavel. Straffer nog: hoe meer tijd de wetenschappers tussen het kiezen van het gereedschap en het aanbieden van de doos lieten, hoe succesvoller de raven werden! Daarmee zijn ze beter in toekomstplanning dan mensapen én kleuters van vier jaar oud. Niet slecht, toch?
De boomvalk: toppunt van concentratie
Je urenlang concentreren op één taak is voor het jonge brein van de student altijd al best pittig geweest … Maar in tijden van sociale media, Whatsapp en non-stop push notificaties vormt die focus plots een nóg grotere uitdaging. Bovendien dwalen onze gedachten vaak af naar het verleden of de toekomst, en hebben we de grootste moeite om onze aandacht bij het hier en nu te houden. Veel heeft er natuurlijk mee te maken dat we die focus niet nodig hebben om te overleven, in tegenstelling tot wilde dieren. Toch kan het helpen om ons even te verplaatsen in het hoofd van een roofdier dat elke dag opnieuw zijn maaltje bij elkaar moet jagen.
Hoe pakt een roofvogel zoals de boomvalk het aan? Simpel: deze vogel is een meester in mindfulness. Voor hij aan de dagelijkse jacht begint, neemt hij rustig adem en denkt hij maar aan één ding: eten. Al de rest is van ondergeschikt belang en komt letterlijk niet in hem op. Dat vergt best wat energie! Eens hij – na een duikvlucht aan een snelheid van wel 200 kilometer per uur – zijn slachtoffer in de snavel en zijn honger gestild heeft, neemt hij dan ook ruimschoots de tijd om te bekomen van de actie en zijn brein tot rust te laten komen voor hij weer aan het werk gaat. Jagen is serious business, net als studeren. Zorg dus dat je regelmatig een korte pauze inlast en doe dan iets wat in de verste verten niks met je studie te maken heeft: speel wat muziek, doe een praatje met je kotgenoot of ga de gootsteen ontstoppen.
De honingbij: een ijzersterk geheugen
Inzicht in de leerstof is uiteraard het allerbelangrijkste, maar in de praktijk komt er bij studeren toch ook heel wat ‘van buiten leren’ aan te pas. Een goed geheugen is dan ook onontbeerlijk om al die feitjes en weetjes langer dan enkele seconden te kunnen opslaan. De uitdrukking ‘een olifantengeheugen’ kennen we allemaal, maar ook in onze eigen natuur zweeft er een diertje rond dat uitblinkt in het onthouden van levensbelangrijke informatie: de honingbij. Een gps hebben deze insecten niet nodig, want hun visuele geheugen is zodanig getraind dat ze puur op het zicht de route naar een geurig bloemenveld kunnen onthouden. Dat hebben wetenschappers ontdekt na het analyseren van het informatieve dansje dat ze bij terugkomst in het nest uitvoeren voor hun collega-nectarverzamelaars. Daarom is het niet zo’n gek idee om met kadertjes, onderlijningen en fluostiften te werken tijdens het studeren.
Trouwens, ook het geheugen van de bij is niet onfeilbaar. Jonge bijen vertrouwen er nog niet voor honderd procent op en voeren eerst enkele proefvluchten uit, waarbij ze steeds wat verder, hoger en sneller vliegen. Net als mensen moeten ze hun geheugen dus trainen. En bovendien hebben bijen zo nu en dan een extra duwtje in de rug nodig om al die bloemenkennis beter te onthouden. Nee, we hebben het niet over drugs, maar wel over … koffie! In tegenstelling tot andere insecten houden bijen wel van een shot cafeïne, een stofje dat ze in de nectar van sommige planten vinden. Uit Brits onderzoek blijkt dat bijen na zo’n cafeïne-boost makkelijker in staat zijn om een bepaalde bloem met extra lekkere nectar terug te vinden en hier ook sneller en efficiënter naartoe vliegen. Zet de koffie dus maar klaar!
De haas: houdt zijn stress onder controle
De deadline kruipt dichterbij en het aantal van buiten te blokken bladzijden in je vuistdikke cursus lijkt maar niet af te nemen. Help! Veel studenten schieten alleen al bij de gedachte aan een black-out op een mondeling examen in een kramp. Blijft die stress maar opbouwen in je lijf, dan bestaat dat kans dat je helemaal blokkeert of zelfs instort op een cruciaal moment. Niet bevorderlijk voor je mentale welzijn … Nochtans ga je niet dood van een herexamen of drie. Wilde dieren in de natuur hebben dan weer redenen genoeg om maagzweren en depressies te ontwikkelen door alle stress waarmee zij in hun ‘struggle for life’ te maken krijgen. En toch gebeurt dat niet. Hoezo?
Neem nu een van nature erg schrikachtig dier, zoals een haas. Met een karrenvracht aan natuurlijke vijanden in zijn omgeving zou je denken dat zo’n beestje permanent op de rand van een zenuwinzinking balanceert. Toch bezorgt dit onzekere leven de haas zo goed als geen blijvende stressgerelateerde aandoeningen, simpelweg omdat het dier zich niet bewust is van zijn eigen sterfelijkheid. Meer zelfs, de mens is het énige levende wezen dat bezig is met de gedachte dat hij op een dag kan doodgaan. Piekeren is dus een bezigheid die voorbehouden is voor het menselijke ras. Een haas denkt vooral aan overleven op een praktisch niveau: zijn er veel roofdieren in de buurt, dan zal de haas zich voorzichtiger gedragen en minder actief worden. Bovendien zal een hazenmoeder kleinere nestjes werpen om de overlevingskansen van haar kroost te vergroten. Last van examenstress? Ga dan zuinig om met je energie en probeer te relativeren: goeie punten zijn geen kwestie van leven en dood.
De mier: koningin van de powernap
In het heetst van de examenstrijd komt er van een goede nachtrust meestal niet veel in huis. En dat is jammer, want voldoende slaap is net essentieel om je ingestudeerde leerstof beter te verwerken en ’s anderendaags fris en monter in het examenlokaal te arriveren. Lukt het je niet om tijdens de nacht aan jouw minimum van acht uur slaap te komen? Never underestimate the power of … powernaps! Dé manier om je brein even kort te resetten en je nadien weer met vernieuwde moed op je samenvattingen te storten. Wie erin slaagt tijdens de dag een hyperkort dutje te doen, ziet zijn productiviteit namelijk de hoogte in schieten en kan zelfs zijn intelligentie flink opkrikken.
Wil je jouw alertheid en energielevels een snelle boost geven, dan zou naar verluidt een powernap van zo’n tien tot twintig minuten volstaan. In het dierenrijk is er echter één soort die de heilige kunst van het powernappen nog beter onder de knie heeft: een werkmier doet maar liefst 250 dutjes per dag, van amper één minuut per dutje. Dat is zo kort, dat je niet eens merkt dat ze aan het slapen is! Tel je al die mini-slaapjes bij elkaar op, dan kom je aan niet veel meer dan vier of vijf uur slaap op één etmaal. Veel tijd om langer onder de wol te kruipen, heeft de mier niet, want in de kolonie moet het uiteraard dag en nacht gonzen van bedrijvigheid. De doorsnee student daarentegen zoekt toch maar beter de rust van zijn bed op tijdens de nachtelijke uurtjes …
