Vijf bijzondere slapers … geeuw!
Of het nu een powernap van een minuutje of een winterslaap van acht maanden is: slapen moeten we allemaal. Geen enkel dier kan overleven zonder af en toe even op de rem te duwen. Wij gingen op zoek naar de meest in het oog springende slaapgewoonten in onze natuur. Demp de lichten, trek je pyjama aan en ga mee met ons naar dierendromenland!
Kampioen winterslaap: de zevenslaper
De zevenslaper – ook bekend onder de naam ‘relmuis’ – heeft zijn naam niet gestolen: slapen kan dit kleine knaagdiertje als de beste. En hij behoort dan ook nog eens tot de familie van de slaapmuizen. Begin je al langzaam in te dommelen? Met zijn eekhoornachtig pluimstaartje ziet hij er niet alleen heel schattig uit, maar heeft hij ook nog eens permanent een zacht dekentje aan zijn lijf hangen. Al ligt de zevenslaper nu ook weer niet op elk moment van de dag te pitten. Zijn naam dankt hij vooral aan zijn lange winterslaap die hij zo’n zeven tot acht maanden – van oktober tot mei – doorbrengt in een holletje onder de grond, in een holle boom of in een nestkastje. Tijdens de zomermaanden is er weinig tijd om te rusten, want dan moet de zevenslaper in sneltempo paren, een nest jongen op de wereld zetten en een vetlaag aanleggen voor de volgende winter aanbreekt. Druk-druk-druk! Geen wonder dat je daar even van moet bekomen.
Ondersteboven slaapstand: de vleermuis
Toegegeven, erg comfortabel ziet het er niet uit. Maar de vleermuis heeft een heel goeie reden om met zijn kopje naar beneden en met zijn pootjes hangend aan een tak van een boom of de nok van een grot in dromenland te vertoeven. Omdat hij zulke kleine pootjes heeft, mist hij namelijk de nodige spierkracht om zichzelf vanop de grond de lucht in te lanceren wanneer er plots gevaar dreigt. En ook z’n vleugels zijn niet sterk genoeg om vanuit stilstand ineens op te vliegen. Daarom maakt de vleermuis slim gebruik van de zwaartekracht: vanuit zijn ondersteboven slaappositie hoeft hij zich maar te laten vallen en zijn vleugels uit te slaan om voldoende momentum te creëren voor zijn nachtelijke vlucht. Tijdens zijn vier maanden durende winterslaap is het voor de vleermuis van levensbelang om op een vochtig plekje te hangen. Een te droge schuilplaats kan ervoor zorgen dat zijn vleugels tijdens zijn winterslaap uitdrogen en scheuren. Autch!
Powernaps voor gevorderden: de mier
Het ijverigste beestje uit het dierenrijk is ongetwijfeld de mier. Als je ze als bezetenen ziet heen en weer rennen, sjouwend met eieren of bouwmaterialen voor hun nest, zou je denken dat deze hyperactieve insecten nooit slapen. Niets is minder waar! Ze slapen wel degelijk: de doorsnee werkmier doet zelfs zo’n 250 dutjes per dag. Alleen krijg je amper de tijd om dat op te merken, omdat die powernaps vaak niet veel langer dan een minuut in beslag nemen. Dat wil zeggen dat ze over een etmaal gespreid zo’n vier uur en drie kwartier – weliswaar onderbroken – aan het slapen zijn. Zoals wel vaker komt de koningin er wat beter van af met gemiddeld negen uur slaap per vierentwintig uur. Voor de mieren is dit een overlevingsmechanisme om zo efficiënt mogelijk hun dagen (en nachten) te vullen: dankzij hun razendsnelle slaapcycli is in een mierenkolonie altijd 80% van het ‘personeel’ aan het werk op hetzelfde moment. Als dat het management van Amazon en aanverwanten maar niet op gedachten brengt …
Onregelmatig slaappatroon: de slak
De prijs voor het meest bizarre slaapritme gaat naar … de slak. Je zou denken dat het slijmerige diertje aan haar tempo niet zo snel moe wordt, maar toch moet ook een slak af en toe even bekomen van alle gebeurtenissen tijdens haar slow-motion leventje. Alleen volgt ze niet onze dag- en nachtindeling van vierentwintig uur, maar duurt haar slaapcyclus gemakkelijk twee tot drie dagen, zoals uit onderzoek van de University of Toronto uit 2011 blijkt. In een periode van 13 tot 15 uur doet een slak ongeveer zeven slaapsessies, waarna ze makkelijk dertig uur aan een stuk actief kan zijn zonder ook maar héél even een oogsteeltje toe te knijpen. Eens ze onder zeil gaat, is ze wel meteen goed vertrokken. Even vriendelijk tikken tegen haar schelp of zelfs een blaadje sla onder haar neus kan haar dan niet wakker maken. En als het écht moet – zeg maar, tijdens een ijstijd of een klimaatramp – gaat zij zo een jaar of drie in winterslaap. Klinkt aanlokkelijk, niet?
Slapende hersenhelft: de gierzwaluw
Soms zou je willen dat er meer uren in een dag zitten, maar onze slaap ervoor laten, doen we toch liever niet. In het luchtruim boven ons vliegt er echter wel zo’n uitslover rond: de gierzwaluw. Zoals een zeeman duizelig wordt eens hij voet aan wal zet, is deze vogel er duidelijk ook niet zo dol op vaste grond onder zijn pootjes te voelen. De gierzwaluw kan maar liefst tien maanden lang in de lucht doorbrengen zonder te landen. Wat betreft het dagelijks leven vergt zo’n vliegend bestaan wel enkele aanpassingen: eten, drinken, zich voortplanten en ja, ook slapen doet-ie in de lucht, al zwevend op de thermieken. Om zijn nachtrust een beetje veilig te laten verlopen, laat hij zijn hersenen één helft per keer in slaap dommelen. Mocht hij al soezend plots alle gevoel voor richting verliezen en een duikvlucht richting aardbodem maken, dan kan zijn wakkere hersenhelft tijdig ingrijpen om een noodlottige crash te voorkomen. Mayday! Mayday!
Nog enkele leuke slaapweetjes …
- Otters slapen in grote groepen op hun rug, drijvend in het water. Om te voorkomen dat ze wegdrijven, houden ze elkaars handjes stevig vast. Schattig!
- Watervogels zie je soms op één poot slapen. Dit doen ze om energie te besparen – door die ene poot te blokkeren – en te vermijden dat ze te veel warmte verliezen langs hun zwemvliezen.
- Eekhoorns doen niet echt een winterslaap, maar eerder een winterrust. Staat het gure weer buiten hun nest hen niet aan, dan kruipen ze weer lekker onder hun staart van dons voor nog een dutje.
- Bijen kunnen net als mensen informatie opslaan in hun langetermijngeheugen terwijl ze slapen. Wanneer ze slapen, bewegen ze niet en laten ze hun antennes naar beneden hangen.
