Kalmthoutse Heide
Wat betekent een Nationaal Park voor de natuur?
Op dit moment telt Vlaanderen slechts één Nationaal Park, maar vanaf het midden van 2023 zullen dat er vier zijn: stuk voor stuk grote lappen natuur met ruimte voor natuurontwikkeling, biodiversiteit én recreatie. Maar wat betekent dat prestigieuze label concreet? Hoe kan een natuurgebied een upgrade krijgen en wat krijgt de natuur daarvoor in return? Dat checken we bij Dries Desloover, projectleider Nationale Parken bij het Agentschap voor Natuur en Bos.
“In 2021 dienden tien gebieden hun kandidatuur in om het tot Vlaams Nationaal Park te schoppen”, schetst Dries de situatie. “Daarvan heeft de jury er 6 weerhouden voor de volgende ronde, waaronder het reeds bestaande Nationaal Park Hoge Kempen dat zijn felbegeerde status graag wil bestendigen. Toen het Limburgse gebied in 2006 tot Nationaal Park werd gedoopt, bestond er immers nog geen wettelijk kader dat omschrijft hoe zo’n park er moet uitzien en welke functies het moet vervullen. Op dit moment wordt er wel druk gewerkt aan zo’n kader. Vlaanderens eerste Nationale Park kan zijn erkenning maar behouden door aan de opgelegde voorwaarden te voldoen. We hebben er alle vertrouwen in dat dat gaat lukken en dan hebben we nog plaats voor drie extra Nationale Parken in Vlaanderen.”
Geloofwaardig en ambitieus
De overblijvende kandidaten zijn stuk voor stuk natuurpareltjes met elk hun eigen troeven: hetRivierpark Scheldevallei met zijn unieke getijdennatuur, deKalmthoutse Heide met zijn uitgestrekte heidelandschappen, het (Oud-)Turnhoutse Taxandria met zijn typische Kempische vennen, het Limburgse Bosland met Vlaanderens enige wolvenroedel en de Brabantse Wouden met hun imposante beukenkathedralen.
“We zijn het er allemaal over eens dat bovenstaande gebieden écht de moeite waard zijn. De uitgekozen kandidaten voldoen natuurlijk allemaal aan onze selectiecriteria: een totaal van minimaal 5.000 hectare natuur - waarvan minstens 3.000 hectare gelegen is in een aaneengesloten natuurkern - en de mogelijkheid om over 20 jaar uit te groeien tot een Park van 10.000 hectare topnatuur. Maar om een Nationaal Park te worden, mag het allemaal nog wat ambitieuzer. In deze fase krijgen de kandidaten enerzijds een subsidie van €100.000 om een masterplan voor hun gebied op te stellen en anderzijds de nodige begeleiding om hun plan in de lokale markt te zetten. Om zulke grootschalige dromen waar te maken, moet je immers veel stakeholders op één lijn krijgen. De uiteindelijke laureaten moeten in staat zijn om hun veelbelovende plannen ook waar te maken, dus zullen deze ook op geloofwaardigheid getoetst worden.”
Notelaarschor Bornem (Rivierpark Scheldevallei)
Wat heeft een gebied eraan om Nationaal Park te worden?
Je moet als kandidaat dus een tomeloze ambitie aan de dag leggen om aan natuurontwikkeling te doen én die ambitie kunnen waarmaken: een flink engagement om aan te gaan. “We garanderen dan ook dat de vier Parken die door onze jury geselecteerd worden in de toekomst structurele steun krijgen om hun gebied naar een hoger niveau te tillen. Dat gaat trouwens niet alleen over een schaalvergroting, er komt veel meer bij kijken,” aldus Dries.
Concreet wordt er onder andere op volgende deelaspecten ingezet om de gebieden future-proof te maken:
-
Natuurverbindingen aanleggen
“Hoe meer de natuur aan elkaar hangt, hoe waardevoller ze wordt. Ontsnippering is dan ook een belangrijke pijler binnen het traject tot Nationaal Park. Barrières zoals (spoor-)wegen en bruggen moeten uitgerust worden met ecoducten en ecotunnels, waar de dieren via ecofences naartoe geleid worden. Zo krijgen organismen een groter leefgebied ter beschikking, dat op allerlei vlakken voordelen oplevert.”
-
Klimaatrobuuste natuur
“Veerkracht tegen klimaatveranderingen is één van de vele voordelen van ontsnippering. Ons klimaat wijzigt aan zo’n hoog tempo dat soorten zich niet kunnen aanpassen d.m.v. natuurlijke selectie. Ze moeten dus kunnen uitwijken naar naburige stukken natuur waar hun behoeften nog wel vervuld worden. De gladde slang is zo’n voorbeeld van een klimaatgevoelige soort: ze leeft op bepaalde plekken met een zeer specifiek habitat. Als die plek wijzigt ten gevolge van de klimaatverandering en de soort kan niet migreren, dreigt ze lokaal uit te sterven.”
-
Europese doelstellingen verwezenlijken
“De kandidaat-Nationale Parken omvatten stuk voor stuk belangrijke Natura-2000 gebieden, gebieden die door Europa erkend worden als topnatuur die beschermd, ontwikkeld en hersteld moet worden. Extra maatregelen worden genomen voor kwetsbare soorten en hun leefgebieden, zodat die ook in de toekomst niet verloren gaan.”
-
Recreatieplan opstellen
“Natuurlijk is er in een Nationaal Park ook ruimte voor recreatie, maar dat mag nooit ten koste gaan van de natuurdoelstellingen. Daarom ontwikkelt elke kandidaat een duidelijke visie op natuurbeleving, met aantrekkelijke toegangspoorten die op een duurzame manier bereikbaar zijn. Binnen de draagkracht van een gebied wordt bekeken hoe verschillende types natuurbelevers - wandelaars, vogelspotters, mountainbikers, ruiters … - hun gading kunnen vinden, zonder dat de natuur daaronder lijdt. Kwetsbare plaatsen worden afgesloten voor bezoekers, zodat hun wankele broosheid niet onder druk komt te staan.
-
Economische ontwikkeling
“Het prestige dat gepaard gaat met het label ‘Nationaal Park’ zal enorm veel geïnteresseerden op de been brengen. Dat geeft zonder twijfel een boost aan de lokale economie, als je weet dat per Park jaarlijks gemiddeld een miljoen bezoekers verwacht worden die ter plaatse elk zo’n €10 uitgeven. Een eenvoudige rekensom toont het potentieel voor de lokale bezoekerscentra en horecagelegenheden. Het succesverhaal van Nationaal Park Hoge Kempen, onderdeel van een ambitieuze streekontwikkeling na de sluiting van de Limburgse mijnen en het failliet van Ford Genk, is daar een inspirerend praktijkvoorbeeld van.
Ecoduct in het Zoniënwoud
Twaalf maanden om een masterplan op te stellen
Begin dit jaar maakte de jury de zes geselecteerde gebieden bekend, die nu 12 maanden de tijd krijgen om alle aspecten van hun kandidatuur op punt te stellen. “Met dit project kunnen we het sterk verstedelijkte Vlaanderen met zijn hoge bevolkingsdichtheid terug op de kaart zetten als groene regio”, klinkt het bij Dries. “Niet alleen krijgen we eindelijk een decreet dat vastlegt hoe een Nationaal Park er hoort uit te zien, we kunnen dat nieuwe kader ook meteen toepassen. Zo brengen we een positieve boodschap met hoop voor de toekomst: meer ruimte voor waardevolle natuur die de klimaattoets kan doorstaan.”
