Dieren in een Belgisch jasje: waarom kleuren ze rood, geel of zwart?
Waar brengt onze nationale driekleur ons in de wilde natuur? Bij het knalrode lieveheersbeestje en de geelbuikvuurpad bijvoorbeeld. Ze hebben hun lichaamskleur niet gekozen omdat het zo mooi bij hun ogen past, maar wel omdat ze met die felle tint een signaal kunnen geven aan andere dieren. Waarom ze dat doen en hoe zo’n signaalkleur of waarschuwingskleur precies werkt, lees je hier.
Onze natuur bevat wel vijftig tinten van elke kleur. Het is dan ook vaak een inspiratiebron voor kunstenaars. Maar hebben die kleuren ook een functie als verdedigingsmechanisme? Jazeker! In de biologie spreken we over aposematisme.
Aposematische kleuring
Aposematische kleuring betreft dieren die hun felle lichaamskleur gebruiken om andere dieren af te schrikken. De signaalkleur of waarschuwingskleur van de geelbuikvuurpad of het lieveheersbeestje zijn goede voorbeelden. Hun opvallende lichaamskleur beschermt deze rode en gele beestjes tegen vijanden. Maar hoe werkt dit dan precies?
Zo rood als een lieveheersbeestje
De naam van dit kleine, gevleugelde insect verklapt al hoe wij, mensen, ernaar kijken: in onze ogen zijn lieveheersbeestjes vooral heel lief en mooi, maar zo denken dieren er helemaal niet over. Lieveheersbeestjes zijn namelijk heel erg giftig en smaken verschrikkelijk vies voor kleine roofdieren. Het gif, een soort van gele vloeistof, stinkt bovendien enorm hard en smaakt ook bitter. Kortom, een lieveheersbeestje naar binnen werken is verre van een culinaire ervaring.
De felrode kleur van dit beestje doet daarom dienst als signaalkleur om roofdieren te waarschuwen. Met hun felgekleurde uiterlijk tonen lieveheersbeestjes aan mogelijke vijanden dat ze giftig zijn. Hapt er toch eentje toe? Dan zal hij de felle kleur van het lieveheersbeestje zijn hele leven lang onthouden als de kleur van iets gevaarlijk en dodelijk. Tenminste, als hij dat eerste proevertje al overleefd heeft…
Of toch een geel lieveheersbeestje?
Sommigen denken ook dat gele lieveheersbeestjes wel giftig zijn en de rode niet. Maar niets is dus minder waar. Elk lieveheersbeestje is giftig in meer of mindere mate. Er wordt gezegd ‘hoe feller de kleur, hoe giftiger het lieveheersbeestje’. Rode lieveheersbeestje zijn dus zelfs giftiger dan de gele want ze vallen met hun knalrode kleur harder op in de natuur. De gele beestjes zijn dan wel minder opvallend maar hebben dus ook minder gif in zich. Gelukkig kunnen ze zich makkelijker verstoppen voor vijanden.
Wees gewaarschuwd voor de geelbuikvuurpad
Ook de geelbuikvuurpad maakt gebruik van een ingebouwd verdedigingsmechanisme, namelijk zijn knalgele buik. Wanneer deze schuwe pad ongewenste bezoekers in zijn omgeving spot, schiet hij niet in een kramp maar wel een soort onverstoorde yogapose: de Unkenreflex of vuurbuikpaddenreflex. Dit is een houding waarbij hij zijn rug hol kromt en zijn pootjes omhoog trekt om zijn geelgevlekte keel, borst, buik en onderkant te tonen. De geelbuikvuurpad kan deze pose minutenlang aanhouden om met de felle kleur zijn vijanden te waarschuwen voor zijn giftigheid, net zoals het lieveheersbeestje.
Al is er wel een groot verschil: de gele kleur van de geelbuikvuurpad is niet altijd zichtbaar en komt plots tevoorschijn. Bovendien contrasteert de gele kleur sterk met zijn gecamoufleerde bovenzijde. Daarom spreken we hier over een schrikkleur in plaats van een signaalkleur. Een schrikkleur dient trouwens niet alleen om vijanden af te schrikken maar wordt door sommige dieren ook gebruikt om het andere geslacht aan te trekken.
