Waar komt de kleur blauw vandaan in onze natuur?
Blauw is een erg populaire kleur bij veel mensen, en wanneer we de Aarde vanuit de ruimte bekijken, lijkt ze alomtegenwoordig op onze planeet. Toch komt de kleur blauw lang niet zo vaak voor in onze natuur als je wel zou denken. Hoe komt dat? En hoe ontstaat deze kleur eigenlijk?
Een zeldzaam pigment ...
Wanneer je je bloemen, vruchten en dieren met een blauw kleurtje voor de geest probeert te halen, zal je al snel merken dat deze tint veel minder voorkomt dan bijvoorbeeld groen, rood of bruin. In het plantenrijk heeft minder dan 10% van de 300.000 bekende soorten deze kleur. In planten wordt de kleur blauw meestal gemaakt door pigmenten die anthocyaninen genoemd worden. Deze pigmenten zijn verantwoordelijk voor een brede waaier aan verschillende kleuren die variëren van rood tot blauw, afhankelijk van de omgeving – met name de zuurtegraad van de bodem en de interactie met bepaalde metaalionen. Als je bijvoorbeeld een rodekool neemt en die besprenkelt met citroensap, dan wordt hij rood. Voeg je daarentegen natriumbicarbonaat of zuiveringszout toe, dan kleurt de kool blauw.
Het is dus niet zo gemakkelijk om die mooie, blauwe kleur op een natuurlijke manier te bekomen … Maar sommige planten hebben hiervoor een oplossing gevonden, zoals de Viburnum tinus, een middelgrote, groenblijvende struik die je misschien kent onder de naam ‘sneeuwbal’. De vruchten van deze plant gebruiken lipiden die in interactie met zonlicht een trucje uithalen waardoor onze hersenen in de war raken en we ze als blauw waarnemen. Dit doen ze om vogels aan te trekken, die voor de verspreiding van de vruchten zorgen en de struik helpen om zich voort te planten.
… dat niet bestaat bij dieren!
Je leest het goed, deze pigmenten komen niet voor bij dieren. Maar hoe komt het dan dat sommige dieren toch die mooie kleur dragen? Simpelweg omdat het hier niet om een pigmentkleuring, maar om een structuurkleuring gaat. Wat betekent dat concreet? Dat dit blauw niet ontstaat via een pigment, maar dankzij de vorm van bepaalde elementen. Blauwe vlinders, zoals het icarusblauwtje, hebben vleugels die bedekt zijn met schubben die interageren met lichtstralen, zodat we alleen de kleur blauw zien verschijnen.
De veren van vogels zoals de gaai daarentegen zijn gemaakt van sponsachtige keratine, en de grootte van de openingen in de veer bepaalt de kleur die we waarnemen. Mooi meegenomen: de veren vervagen niet met de jaren. Het is dus gewoon een optisch effect, een mooie manipulatie van de fysica waardoor we de wereld door een blauwe bril zien.
