De bijzondere hobby van vogelluisteraar Harry Viaene
Zoveel mensen, zoveel manieren om van de natuur te genieten. Vandaag maken we kennis met Harry Viaene, een fervent vogelluisteraar. Harry is blind geboren, maar dat houdt hem niet tegen om regelmatig de buurtnatuur in te trekken. Daar heeft hij zich gespecialiseerd in het luisteren naar vogelgeluiden. Terwijl die wirwar aan klanken voor de meeste mensen ‘de achtergrondruis van de natuur’ vormt, weet Harry er perfect elke individuele soort uit te pikken.
Muzikant leert naar natuur luisteren
Het was een leerkracht van het voormalige Sint-Jozefscollege in Tielt die het vlammetje voor de natuur bij Harry aanwakkerde: “In het vierde middelbaar hing ik aan de lippen van aardrijkskundeleraar Noël Lievrouw, die in zijn vrije tijd voorzitter was van VZW De Torenvalk (dat later een afdeling van Natuurpunt werd). Hij vertelde tijdens de les wel eens over de vogeltochten die hij maakte vooraleer hij aan zijn dagtaak begon. Als muzikant was ik zelf veel bezig met muziekjes herkennen, maar pas dan raakte ik gefascineerd door de melodieën die je in de natuur kan horen. Ik trok m’n stoute schoenen aan en vroeg of ik eens mee op pad mocht.”
Wat Harry toen meemaakte, omschrijft hij als een echte openbaring: “Die ochtend gingen we naar Beernem, dat weet ik nog goed. Op de relatief korte tijd dat we daar waren, hoorden we 20 - misschien wel 25 - verschillende soorten. Noël kon enorm boeiend vertellen over al die verschillende vogels. Ik bleek het vogelen snel op te pikken en mijn nieuwe hobby heeft me sindsdien nooit meer losgelaten. Ik begon overal naar vogels te luisteren en ontdekte bijvoorbeeld hoeveel soorten er in onze eigen tuin fladderden. Daar had ik voordien nooit bij stilgestaan.”
De natuur kennen als je broekzak
Het voorjaar is dé vogelluisterperiode bij uitstek en dan is Harry dan ook erg vaak in het groen te vinden: “Meestal ga ik op pad met mijn hond Oreo. Die is altijd wel voor een wandeling te vinden, ook al is het op een onmenselijk vroeg uur. Van eind februari tot juli zijn vogels het luidruchtigst en dan zit ik het vaakst te luistervinken. Dat doe ik meestal in gebieden op wandelafstand van bij mij thuis: het Mechels Broek en Den Battelaar in Mechelen, Mispeldonk en Cassenbroek in Bonheiden … Broek De Naeyer in Willebroek is een van m’n lievelingsplekjes omdat het daar écht stil is. Je hoort er geen snelwegen of groot verkeer, waardoor de ervaring des te plezanter is. Ik ken alle wegen en paadjes in die buurtgebieden en met Oreo aan mijn zijde kan ik er urenlang rondstruinen. Mocht ik toch de weg kwijt raken, kan ik nog altijd beroep doen op de gps van m’n smartphone. Af en toe spreek ik ook af met medevogelaars. Dan zoeken we met de auto verdere oorden op, waar je soms heel andere vogels hoort.”
Nachtegaal
Om ter eerst een tjiftjaf!
Harry heeft nog steeds regelmatig contact met zijn leermeester Noël: “Soms hoor je iets wat je nog niet eerder hoorde. Daarom heb ik altijd mijn opnameapparatuur mee, zodat ik achteraf kan terugluisteren. Ter plaatse fluister ik op welke plek ik precies sta en dan kan de zoektocht beginnen. Vaak zet de Vogelzang-app mij op het juiste spoor, maar soms stuur ik een mp3-tje naar Noël voor feedback. We houden ook een ludieke wedstrijd onder ons tweeën: het waarnemen van de eerste tjiftjaf en de eerste gierzwaluw van het jaar. Meestal win ik, al ligt dat niet noodzakelijk aan betere oren - in de regio waar ik nu woon passeren de trekvogels simpelweg eerder op het jaar dan in Tielt. Het valt mij trouwens op hoe die vogels steeds vroeger opduiken. Dit jaar spotte ik al een tjiftjaf rond 3 maart, vorig jaar was dat op 10 maart en in 2013 of ‘14 eerder richting 20 maart. Ook de andere vroege zangvogels, zoals zwartkop en zwarte roodstaart, komen steeds vroeger naar België.”
Een jaar zonder nachtegaal is een verloren jaar
Tijdens ons gesprek wordt het duidelijk dat Harry elke vogelzang kan appreciëren en lyrisch wordt van de meest uiteenlopende melodieën. “De lach van een groene specht, de nachtelijke roep van de bosuil, de forse zang van de zanglijster, het fantastisch mooie geluid van een merel … Maar er zijn enkele soorten die ik gewoonweg moét gehoord hebben. De nachtegaal is zo’n vogel waar ik elk jaar opnieuw naar op zoek ga. Waarom hij mij zo fascineert? Hij zingt supermooi en doet dat ‘s nachts, wanneer je werkelijk niets ander hoort dan zijn luide gefluit. Soms heb je geluk en hoor je er ook het ratelen van de sprinkhaanzanger bij. Daarvoor sta ik echt met plezier om 4u op! Ook de geelgors en de veldleeuwerik zijn soorten zonder dewelke mijn seizoen niet geslaagd is.”
Groenpootruiter
‘Nieuwe’ vogels om naar te luisteren
Sommige vogelaars houden fanatiek lijstjes bij van al hun waarnemingen, maar daar doet Harry niet aan mee: “Ik geef wat ik hoor wel door aan waarnemingen.be, maar ben niet fanatiek bezig met het afvinken van alle inheemse vogels. Toch laat het mij zeker niet onberoerd wanneer ik een soort hoor die nieuw is voor mij. Dit jaar heb ik bijvoorbeeld voor het eerst in mijn leven een tapuit gehoord: op zich niet zo’n bijzondere vogel, maar toch word ik daar oprecht blij van.”
Een andere groep die Harry dit jaar beter leerde kennen, is die van de steltlopers: “Ze laten zich redelijk makkelijk zien, maar als je enkel op je oren kan vertrouwen, wordt het een stuk moeilijker. Ze zitten vaak ver weg en kwetteren allemaal door elkaar. Hun ‘pju pju pju’ lijkt ook heel erg op elkaar, al zijn er subtiele verschillen. Zo leerde ik dit jaar o.a. meer over de geluiden van de kluut, de groenpootruiter en de scholekster. Een andere groep die ik nog niet zo goed ken zijn de eenden: ze zeggen allemaal ‘kwak’ maar hoe weet je dan of het een wilde eend is? Daar ga ik me zeker nog verder in verdiepen de komende tijd.”
Deze foto van Harry Viaene en zijn geleidehond Oreo werd gemaakt in de Wintertuin van de Ursulinen in Mechelen, voor het project 'De mensen maken de stad'
Wanneer natuur en muziek één worden
Tot nu toe heeft Harry zijn passies nog nooit laten versmelten, al koestert hij wel die droom: “In de jaren ‘90 luisterden we thuis naar ‘Het einde van de wereld’ op Radio 1. In dat programma werden reisverhalen tot leven gewekt met mooie muziek en subtiele geluiden van vogels op de achtergrond. Ook hoorde ik ooit hoe een Franse kunstenaar vogelgezang liet opgaan in zijn pianomuziek. Ik droom ervan om zelf ooit muziek te maken middenin de natuur, dat zou gewoonweg perfect zijn!”
