10 dingen die je nog niet wist over de roodborst

26 januari 2022

Wie vogels voert in zijn tuin, is pas tevreden wanneer de roodborst op bezoek komt. Deze aimabele zangvogel is dan ook één van de populairste vogels van ons land. Onder zijn soortgenoten is hij echter minder graag gezien: de roodborst is zo territoriaal, dat zelfs het andere geslacht niet in de buurt gedoogd wordt. Denk jij deze tuingast door en door te kennen? Lees dan snel verder, want tussen onze weetjes zitten er vast enkele die zelfs de grootste roodborstfan versteld doen staan! 

1. Roodborst zit niet in elke tuin

Volgens tellingen tijdens het Grote Vogelweekend van Natuurpunt (2021) zingt de roodborst in 63% van de Vlaamse tuinen. In de provincies Antwerpen en Limburg werd hij relatief vaker gespot dan elders. Zou je deze telling in de zomer nog eens overdoen, dan is de rood geborste vogel waarschijnlijk veel minder vertegenwoordigd: om zich voort te planten trekt hij liever richting bos. 

2. In één ruk naar Spanje?

De meeste roodborsten trekken in de winter naar het zuiden, want ze moeten plaatsmaken voor Scandinavische soortgenoten die het op hun zomerterritorium gemunt hebben. Voor ze vertrekken, komen ze ongeveer 5 g vet aan (meer dan een derde van hun lichaamsgewicht), waardoor ze 36 uur aan één stuk kunnen vliegen. Toch lassen ze meestal een (of enkele) pauze(s) in, want ze verkiezen om ‘s nachts te reizen. Wanneer ze op hun bestemming aankomen, hebben ze zo’n 1.400 km gevlogen. 

3. Oudste roodborst werd meer dan 20 jaar

De meeste roodborsten zijn geen lang leven beschoren. Gemiddeld worden ze 2 à 3 jaar oud, maar veel jonge vogels overleven zelfs hun eerste trektocht niet. Toch kunnen ze met een beetje geluk best hoge leeftijden bereiken. De oudste gedocumenteerde levende roodborst - afkomstig uit Nederland - had een ring aan die 20,5 jaar geleden geregistreerd werd. Best oud, voor zo’n klein diertje! 

4. Man en vrouw zijn identiek

Aan de buitenkant kan je onmogelijk zien of er een mannetje of een vrouwtje in je tuin woont. Ook met zijn gezang geeft de roodborst zijn geslacht niet prijs: beide seksen zingen een klaterend lied. Kan je dan puur afgaan op karakter? Helaas: zowel meneer als mevrouw roodborst duldt geen pottenkijkers in zijn/haar territorium en stuurt beide geslachten met grote overtuiging de laan uit. Alleen tijdens het broedseizoen kunnen echte gedragsexperts bepalen wie M en wie V is. 

5. Oranje herfstkleuren

Net zoals de bladeren verkleuren voor ze vallen, krijgt de jonge roodborst zijn typische kleur tijdens de herfstrui. Voordien gaat hij in tinten van bruin en beige door het leven, met fijne vlekken over bijna het ganse lichaam. Door het ontbreken van dat opvallende kenmerk, triggert hij volwassen soortgenoten niet om hem weg te jagen. 

6. Als een rode lap op een … roodborst

Roodborsten zijn immers genetisch geprogrammeerd om kwaad te worden op al wat rood is. Jonge vogels ontglippen de dans nog even, maar eens volwassen zijn ze in geen enkel roodborstterritorium welkom. Sommige adulte vogels gaan erg ver in hun kwaadheid: zo zijn er gevallen bekend van roodborsten die een rode bal aanvallen of mensen met een rode muts achtervolgen. Ze worden zelfs razend op hun eigen spiegelbeeld! 

7. Zingen van januari tot december

Die roodborstenhaat gaat zo ver dat de vogels niet alleen tijdens het broedseizoen hun territorium verdedigen, maar het ganse jaar door. Je hoort hen dan ook het jaarrond luidkeels zingen om soortgenoten weg te houden bij ‘hun’ welverdiende insectenbuffet. Dat is niet zo handig, want wanneer het wél op voortplanten aankomt worden vrouwtjes in eerste instantie de deur gewezen. Gelukkig wint de aanhouder en kunnen ze enkele maanden per jaar wél door dezelfde deur. 

8. Straatverlichting brengt roodborst van de wijs

Hoe dichter een roodborst bij straatverlichting vertoeft, hoe minder moeite hij doet om zijn territorium te verdedigen. Komt er ook nog eens een hoop verkeerslawaai bij kijken, dan gaat het diertje steeds vroeger zingen, soms zelfs de hele nacht door. Het is niet geheel duidelijk waarom de stedelijke roodborst van strategie verandert: is zulk territorium minderwaardig of hebben licht en lawaai een rechtstreekse invloed op zijn gedrag? 

9. Roodborsten zingen ‘dialect’

Net zoals veel zangvogels zingen roodborsten vermoedelijk een ander lied afhankelijk van hun woonplaats - al zullen wij daar weinig van merken. In een Nederlands onderzoek werden op het eerste gehoor identieke riedeltjes van Franse en Nederlandse roodborsten met elkaar vergeleken. Een grondige akoestische analyse bracht aan het licht dat twee onderdelen die bij de Franse vogels gehoord werden, niet gezongen werden door de Nederlandse roodborsten. Al is het nog maar de vraag of we hier echt over een plaatselijk dialect kunnen spreken, of dat de onderzochte vogels gewoon een andere boodschap wilden overbrengen. 

10. Tuinier of everzwijn?

De roodborst is een rasechte insecteneter. In het bos profiteert hij van opvliegend gespuis wanneer everzwijnen of reeën passeren. Maar hij vat ook post in de buurt van een mollengang om elke nieuwe molshoop meteen aan een wormeninspectie te onderwerpen. Om dezelfde reden hangt de roodborst vaak rond in de buurt van tuiniers. De kleine vogel weet dat hij lekkers kan scoren na iedere passage van een schop, hark of snoeischaar. 

Meer over

Gerelateerde artikels