Opleiding boomverzorging in de lift
Steeds meer mensen maken een carrièreswitch naar een beroep in de natuur. De laatste jaren kent de opleiding tot professioneel boomverzorger een stijgende trend. Er zijn indicaties dat die trend nog versterkt wordt door de coronacrisis, tijdens dewelke heel wat werknemers en zelfstandigen besloten het roer om te gooien. Maar of corona echt een rol speelt in die stijging, zal pas duidelijk worden eens de crisis voorbij is.
Bomen zijn interessante organismen: een verrijking voor de biodiversiteit, essentieel voor onze planeet en onmisbaar voor ons welzijn. Daarom verdienen ze de allerbeste zorgen, bijvoorbeeld van een boomverzorger - in de volksmond soms zelfs aangeprezen als ‘boomchirurg’. Boomverzorgers proberen bomen in hun natuurlijke cyclus te laten op een manier dat wij er als mens dicht mee kunnen samenleven. Boomverzorging is een enorm boeiend en gevarieerd vak waarbij je werkplek in de verste verte niet te vergelijken is met vier kantoormuren, bandwerk of IT. Elke dag de buitenlucht opsnuiven, is namelijk een jobvereiste.
De jobomschrijving van een boomverzorger
Yves de Roder, coördinator van de opleiding tot professioneel boomverzorger aan Inverde, zit al meer dan twintig jaar in het vak. Yves haalde aan dat het als boomverzorger belangrijk is om een onderscheid te maken tussen de bomen binnen en buiten het bos. De bomen in een bos – waar geen publiek aanwezig is – bevinden zich in hun natuurlijke biotoop en behoeven eigenlijk geen verzorging. Waar een boomverzorger dan wel tussenkomt, indien nodig, is bij de bomen buiten het bos: in een stedelijk milieu, in tuinen en parken.
Eens dat onderscheid duidelijk is, legt hij ons glashelder uit wat het beroep precies inhoudt en waarom bomen buiten het bos die extra aandacht nodig hebben. “Enerzijds is er de veiligheid. Wanneer er takken vallen in een bos, is dat quasi ongevaarlijk. Maar gebeurt dat in de buurt van een straat of een huis, dan kan dat best problematisch zijn. Anderzijds vergen bomen buiten het bos extra aandacht omdat ze zich niet in hun natuurlijke biotoop bevinden. We willen de natuur graag dicht bij ons, in een stedelijk omgeving of in een tuin, maar daar groeien bomen niet onder natuurlijke condities (geen bosgrond, veel betreding…). Een groeiplaats buiten het bos dient daarom goed gemonitord en ingericht te worden: groot genoeg voor een normale beworteling (één van de vuistregels is 1m³ doorwortelbare grond per jaar levensverwachting), gepaste substraten, water, lucht, bodemleven,…”
De behandeling van bomen gebeurt doordacht en voorzichtig. Een boomverzorger focust aan de ene kant op de biologische gezondheid. Yves: “Wat je het ‘spijsverteringstelsel’ van bomen zou kunnen noemen, het complex ecosysteem dat het organisch materiaal afbreekt tot opneembare elementen, is gelokaliseerd onder de grond, wat het heel kwetsbaar maakt. De bodem is voor bomen extreem belangrijk. Ze behoeven goede omstandigheden en dat is – in tegenstelling tot in een bos – op straat of in tuinen niet altijd het geval.”
Naast gezondheidsproblemen kunnen zich ook structurele problemen voordoen zoals een risico op breuken of ontworteling. De focus komt dan eerder te liggen op de kruin van de boom. Yves: “Bij structurele moeilijkheden dien je de krachten binnen de kruin te analyseren en kan het zijn dat je moet ingrijpen door mechanische belasting te verbeteren: grote takken uitlichten, innemen of een losse verankering voorzien om schade te voorkomen. Maar dat is niet zonder risico. Wanneer je snoeit, breng je altijd schade toe. Zo kan je de balans van de boom ontwrichten, de groei verstoren, de reacties van de boom zelf hinderen of rot veroorzaken. Een boom bestaat immers uit een levend en een dood gedeelte. Bij een ingreep is het levende deel – de buitenste 2 tot 4 cm van het hout – in staat schade door schimmels of houtrot af te grendelen van de rest van de boom. Maar het dikkere deel van het hout, het dode stuk, kan dat niet. Wanneer er dus te dikke takken worden gesnoeid, kunnen er op termijn nog meer problemen ontstaan omdat het verkernde hout niet in staat is om zich te verzetten tegen houtrot of eventuele schimmels.”
De opleiding tot professioneel boomverzorger
Om een krak te worden in dit vak heb je dus heel wat theoretische en praktische bagage nodig. En die krijg je volop tijdens een opleiding bij Inverde, volgens Yves: “De zuivere theorie beslaat ongeveer 1/3 van de scholing. Daar behandelen we niet alleen de verschillende boomsoorten en groeiplaatsen, maar ook de anatomie en fysiologie komen aan bod. Het is uiterst cruciaal om als toekomstige professional te weten wat voor een effect een ingreep op een boom kan hebben.”
Daarnaast is het praktijkgedeelte binnen de opleiding uiteraard onmisbaar. Yves: “Als boomverzorger moet je enkele essentiële praktische skills beheersen. Die praktijk bestaat uit twee facetten: het snoeien en vellen enerzijds en de bodemverzorging anderzijds. Bomen die je moet vellen, zijn doorgaans vrij instabiel of aangetast, wat de velling erg complex kan maken. Maar een velling is altijd de allerlaatste optie. Je wil ze eerst en vooral gezond houden en dat begint bij de verzorging van de bodem door omstandigheden zoals in een bos te creëren. Het is verkeerd om bomen te willen aanpassen aan onze omgeving. Je moet altijd vanuit de bomen zelf vertrekken. Zij zijn eigenlijk onze klanten.”
Stijgende interesse voor boomverzorging
Meer en meer mensen zien een job in de natuur wel zitten. En ook Yves merkt op dat de opleiding steeds aantrekkelijker wordt. Yves: “Momenteel zijn er drie opleidingen per jaar met telkens ongeveer achttien cursisten, wat goed is voor een uitstroom van meer dan 50 professionele boomverzorgers. Maar die komen uiteraard niet allemaal in het vak terecht. Ongeveer 1/3 wordt nadien boomverzorger en dat vaak op zelfstandige basis. Een ander deel van de cursisten belandt ergens tussenin en dat is op zich niet slecht. Kennis van bomen kan als tuinaanlegger bijvoorbeeld altijd van pas komen.” De cursisten hebben vaak een erg diverse achtergrond. Zo zijn er personen bij die al in het werkveld zitten, maar bekwamer willen worden en personen die uit een volledig ander werkgebied komen. “Ik verwelkomde al iemand die in een bibliotheek werkte en verschillende mensen uit de ICT die graag hun bureau wilden omruilen voor een job in de buitenlucht”, vertelt Yves.
Hoe merk je op dat een boom aangetast is?
De belangrijkste indicator van een stabiele boom is ‘groei’. Een boom die alleen staat zal nooit zo groot worden als één die in een bos groeit, maar een boom die helemaal niet groeit, is problematisch. Veelal spelen de bodem en groeiplaats een rol. Een boom planten lijkt eenvoudig, maar er komt heel wat bij kijken. Belangrijk is om te onthouden dat je hem niet te diep plant en dat de groeiplaats groot genoeg is.
