‘Onze Natuur’, de laatste aflevering: hoe moet het nu verder?
In de eerste zes afleveringen van ‘Onze Natuur’ krijg je een uitgebreid beeld voorgeschoteld van alles wat er bloeit, groeit en leeft in België. Zoveel waardevolle natuur in zo’n klein landje! Maar tegelijk wordt ook duidelijk dat we met z’n allen voor grote uitdagingen staan om de aanwezige – en soms zeldzame – fauna en flora veilig te stellen voor de volgende generaties. In dit interview vertellen regisseurs Pablo Eekman en Jozef Devillé ons meer over de zevende en laatste aflevering van ‘Onze Natuur’.
Nood aan zelfreflectie
Alle natuurelementen – ‘Water’, ‘Aarde’, ‘Lucht’, ‘Hout’, ‘Vuur’ en ‘Steen’ – komen netjes aan bod in de docureeks, als een mooi, afgerond geheel. Waarom was het zo belangrijk dat die zevende aflevering ‘Onze impact’ er ook nog kwam? “Wat we absoluut wilden vermijden, is dat je als kijker na het zien van al die mooie beelden het gevoel zou krijgen dat alles in orde is”, licht Pablo toe. “Want dat is niet zo, het gaat helemaal niet zo goed met onze natuur. En het is dan ook allesbehalve vanzelfsprekend dat alles wat je in de reeks gezien hebt er over drie jaar nog steeds zal zijn. Daarom vertrekken we in de zevende aflevering vanuit hetgeen cameramannen Pim Niesten en Dick Harrewijn zelf ontdekt hebben tijdens de opnames in het veld. Ze vertellen wat hun uitdagingen waren, wat hen het meest aangegrepen heeft en wat ze zelf ook zien als problematisch voor het voortbestaan van al dat leven.”
“Deze laatste aflevering is ook nodig om te voorkomen dat de reeks gebruikt wordt als een argument om niets te moeten ondernemen, om gewoon verder te doen zoals we bezig zijn”, zegt Jozef stellig. “Terwijl we ons wel degelijk zorgen moeten maken, want onze manier van leven heeft immers een grote impact op de natuur. Wij als individu zijn daar niet verantwoordelijk voor, maar het systeem waarin we meedraaien wel. En uiteindelijk kiezen wij ervoor om dat systeem in stand te houden, ondanks het feit dat we ondertussen wel weten dat het de natuur kapot maakt. We zouden dus wel wat meer aan zelfreflectie mogen doen, en ons consumptie- en productiepatroon wat meer in vraag moeten stellen.”
Daarnaast kampen we op beleidsniveau ook met een enorm probleem van ruimtelijke ordening in ons land. Doorheen elk stukje ‘wilde’ natuur loopt wel een autoweg, zoals journaliste Tine Hens in de aflevering ook aanhaalt. “Waar je ook bent in het Zoniënwoud, overal hoor je het geruis van auto's”, weet Pablo uit eigen ervaring. “Pas wanneer we naar dunbevolkte landschappen zoals de Alpen of de Camargue op vakantie gaan, merken we hoe stil en donker het kan zijn.” Al heeft dat niet per se met onze bevolkingsdichtheid te maken, pikt Jozef in. “Kijk naar Hongkong: daar wonen maar liefst 16.390 inwoners per vierkante kilometer, tegenover 484 inwoners per vierkante kilometer in Vlaanderen. En toch bestaat Hongkong voor 38% uit beschermde natuurgebieden, terwijl dat in Vlaanderen slechts 6% is. Wij nemen hier simpelweg te veel plaats in, met onze slechte ruimtelijke inplanning van de industrie, onze vrijstaande huizen en onze grote tuinen vol gras en buxushagen. Het is één grote, dode ‘woestijn’ die de natuur niet kan gebruiken.”
Impact op een breed publiek
Deze boodschap horen we de laatste jaren wel vaker en lijkt een steeds breder, ‘natuurbewust’ publiek te bereiken. Preken we met deze zevende aflevering dan niet te veel voor eigen kerk? “Dat klopt, maar eigenlijk is dat wat ik in eerste instantie het liefst zou zien”, aldus Pablo. “Dat mensen die sowieso al in een meer ecologische richting aan het denken zijn, nu een extra onderbouwing hebben voor datgene waarvan ze instinctief al aanvoelen dat het de juiste richting is. Het is nooit slecht om de argumenten die we al kennen en waarin we geloven, te herontdekken. Alleen daarom al denk ik dat die laatste aflevering erg waardevol is. Wie niet gelooft dat de mens een desastreuze invloed heeft op de planeet en tegen al het ‘klimaatgedoe’ is, zal het überhaupt onzin vinden, en hen kunnen we dan ook niet overtuigen. Zelfs niet met wetenschappelijk onderbouwde argumenten.”
“Daarom is deze zevende aflevering ook niet voor hen gemaakt”, verduidelijkt Jozef. “We richten ons enerzijds tot de echte ‘natuurfreaks’, voor wie alles tot in het kleinste biologische detail moet kloppen, maar ook tot wie gewoon eens graag gaat wandelen in een bos. De coronapandemie heeft duidelijk gemaakt dat we daar allemaal nood aan hebben: nog nooit zijn zoveel mensen de natuur ingetrokken. Té veel mensen zelfs, want het was een ware overrompeling in onze natuurgebieden – de boswachters hadden hun handen vol om alle bezoekers op de paden te houden. Vreemd genoeg hoor je beleidsmakers bij toenemende files op de weg meteen spreken over een verbreding van de ring. Maar wat met onze behoefte aan meer natuur? Daar wordt niet aan tegemoet gekomen.”
Dat mensen op heel uiteenlopende manieren aan natuurbeleving doen, stipt ook Jeroen Denaeghel, woordvoerder van het Agentschap voor Natuur en Bos, aan in de aflevering ‘Onze impact’. En ook Pablo ziet dat nu anders dan voorheen. “In de buitenlucht komen we tot onszelf, we vinden er rust. En dat kan inderdaad evengoed terwijl je in de zon op het strand zit: je voelt de wind op je gezicht en het zand aan je voeten, je hoort het geluid van de zee, je ziet de dynamiek van eb en vloed … Ook dát is natuurbeleving. In het beste geval krijgen die ‘strandzitters’ door het zien van deze aflevering wel meer sympathie voor de natuuractivisten die wél gaan betogen en actievoeren. Zo zien ze in ieder geval wel een verband tussen waar zij van genieten en waar die anderen voor strijden. En gaan ze – hopelijk – meer zorg dragen en bewuster omspringen met de natuur.”
Een stapje dichter bij de natuur
Afsluitend stellen onze regisseurs dat ze dankzij deze laatste aflevering van ‘Onze Natuur’ zelf ook veel hebben opgestoken. “Van elke expert hebben we wel iets bijgeleerd”, beaamt Jozef. “Wat is het belang van stikstof in de natuur? Wat is biodiversiteit en waarom is het zo belangrijk dat er in België nog bepaalde dier- en plantensoorten voorkomen? We hopen dat de aflevering ‘Onze impact’ daar inzichten in kan brengen die het debat wat scherper kunnen stellen en duidelijker kunnen maken voor een breed publiek."
'Mottenvanger' Bart Van Camp plaatst een val voor nachtvlinders.
"Uiteraard zijn al die perfecte, cinematografische natuurbeelden heel indrukwekkend en overweldigend om naar te kijken – entertainment van de bovenste plank zelfs", vervolgt Jozef. "Maar ze brengen je niet dichter bij de natuur, want je kijkt ernaar vanuit een afgesloten bubbel: de comfortabele zetel in je woonkamer of homecinema. Met deze laatste aflevering willen we de kijker aanmoedigen om zelf een stapje dichter bij onze natuur te zetten.”
Pablo: “En dat begint met het loslaten van onze focus op produceren en targets halen, en meer bewust de tijd te nemen om te bestuderen welk leven er allemaal krioelt onder een bloempot op ons terras. Laat dit dus een oproep zijn om samen na te denken over een planeet waar het welzijn van mens én natuur prioriteit is.”
Aflevering gemist?
Heb je ‘Aflevering 7: Onze impact’ van de documentairereeks ‘Onze Natuur’ gemist? Je kan ze herbekijken op VRT MAX, het online streamingplatform van de VRT.
Herbekijk 'Onze Natuur'
