‘Onze Natuur’ vliegt de lucht in
In de derde aflevering van ‘Onze Natuur’ kon je mee ervaren dat lucht nog veel meer is dan enkel een doorzichtige gaslaag die de aarde omhult. Het is ook een drager van geluiden en geuren, een ongrijpbare massa die ons verbindt met een heleboel ander leven op onze planeet. In een wekelijks interview vertellen regisseurs Pablo Eekman en Jozef Devillé ons meer over de voorbije aflevering, deze week met de titel ‘Lucht’.
Lucht als ongrijpbare massa
In het rijtje met natuurelementen die aan bod komen in de reeks van ‘Onze Natuur’, kan lucht uiteraard niet ontbreken. Toch was het in het begin even zoeken naar de juiste invulling. “Nog meer dan water beschouwen we lucht als iets heel vanzelfsprekends in het leven”, reflecteert Pablo. “We bewegen ons er elke dag in voort zonder dat we erbij stilstaan. En terwijl water een tastbare massa vormt, kan je lucht niet zomaar vastpakken. Nochtans zit lucht niet alleen rondom ons, maar ook in ons – we ademen het namelijk voortdurend in. Op die manier zijn we dus vanbinnen en vanbuiten met lucht verbonden.”
Jozef herinnert zich nog de eerste reactie na hun keuze voor ‘lucht’ als een van de thema’s van de reeks: ‘Die aflevering gaan we nooit gevuld krijgen.’ “Maar wat bleek? Uiteindelijk is dit naar mijn mening een van de mooiste afleveringen geworden,” aldus Jozef, “en hij is best snel vol geraakt. In de lucht zie je namelijk niet alleen maar vogels, maar bijvoorbeeld ook zaden van tal van plantensoorten. Denk maar aan dat ene beeld waarbij het scherm gevuld wordt met de pollen van bomen. Mensen met hooikoorts voelden waarschijnlijk meteen jeuk aan hun neus of ogen …”
Lucht als grenzeloze ruimte
“Ik heb daar gelukkig geen last van”, lacht Pablo. “Zo kan ik ook zonder problemen op straat wandelen in het centrum van Brussel, terwijl Jozef echt last heeft van de luchtvervuiling in de stad.” Jozef knikt bevestigend: “En niet alleen de mens, maar ook veel dieren hebben er baat bij om zuivere lucht in te ademen. Alleen is dat in België niet zo’n evidentie. Ik ken mensen die in Limburg woonden – wat toch de groenste provincie van Vlaanderen is – maar naar Zuid-Frankrijk verhuisd zijn, omdat ze te veel hinder van de luchtverontreiniging ondervonden. Dat klinkt misschien gek, maar als de wind slecht staat, dan krijgen wij natuurlijk ook te maken met de vervuilde lucht van de industrie in het Duitse Ruhrgebied, om maar een voorbeeld te geven.”
De lucht stopt immers niet aan de getekende grenzen op een landkaart. “Als de lucht jouw beweegruimte is, dan heb je theoretisch gezien de hele planeet ter beschikking”, meent Pablo. “De lucht, dat is reizen, dat is vrijheid … Het stopt pas waar de atmosfeer ophoudt, en daar stopt ook het leven. In de lucht ben je bovendien niet beperkt door wat er in de weg staat – je kan zelfs over bergen heen vliegen. Wat ik heel leuk vind in deze aflevering, zijn de vliegende spinnetjes. Met hun acht poten zouden ze perfect over alles heen kunnen kruipen. Maar ook spinnen beseffen dat ze al vliegend veel makkelijker een afstand kunnen overbruggen dan wanneer ze door het gras moeten gaan. Dat laatste kost hen simpelweg veel meer energie en moeite. Door de lucht in te trekken, kunnen ze veel verder geraken.”
Lucht als drager van geluiden en geuren
Hoe konden onze regisseurs de lucht, een ongrijpbare gaslaag die de aarde omhult, toch tastbaar maken in de docureeks? “In eerste instantie door erop te wijzen dat we onszelf er doorheen bewegen zoals een vis, die zich er waarschijnlijk ook niet van bewust is dat hij door water omringd wordt”, licht Pablo toe. “Maar als je kijkt naar de eerste scène van de aflevering – de kraanvogels die in de Hoge Venen neerstrijken – dan merk je dat lucht ook een drager van geluid is. Dankzij de lucht kunnen de ouderdieren hun kinderen terugvinden in de massa. En even later hebben we het ook over feromonen: geurstoffen die via de lucht verspreid worden, waardoor ook dieren zoals edelherten, maar ook nachtvlinders elkaar kunnen vinden om te paren. Kortom, het is niet alleen een manier om je te verplaatsen, maar ook om van je te laten horen en gevonden te worden, als je dat wil. Om te zeggen: ik kom eraan.”
“Wat ik ook leuk vind,” vervolgt Pablo, “is die vergelijking tussen het gewicht van het aantal sporen die paddenstoelen jaarlijks overal ter wereld in de lucht loslaten en dat van het aantal blauwe vinvissen op onze planeet – 500.000 om precies te zijn. Dat zoveel gewicht zomaar rondzweeft in de lucht … Dat is zo gek om je voor te stellen! En wij ademen dat allemaal gewoon in. Op die manier ben je als mens toch ook weer verbonden met al het andere leven. We delen allemaal dezelfde lucht.”
Lucht als bondgenoot van spinnen
In ‘Onze Natuur’ gaan we op zoek naar de natuur die zich rondom ons bevindt, maar die je enkel ziet als je er oog voor hebt. “Met lucht is het letterlijk zo,” zegt Jozef, “we zien het niet, omdat we er gewoon doorheen kijken. Maar als we er oog voor hebben, kunnen we er van alles in ontdekken. Op dat vlak is lucht representatief voor de hele reeks. Drinkwater dat zomaar uit de kraan stroomt, beschouwen we als vanzelfsprekend. Maar als we er twee kilometer voor naar een waterput moesten wandelen, dan zouden we dat water veel meer appreciëren. Op dezelfde manier staan we er niet bij stil dat we voortdurend lucht inademen. Maar probeer je adem maar eens drie minuten in te houden … Dan zal je het wel op prijs stellen dat de lucht er is! Zo gaat het met veel dingen in het leven: pas als iets er niet meer is, gaan we het plots naar waarde schatten.”
Met de reeks willen Jozef en Pablo de blik van de kijker helpen te sturen. Pablo: “Ik was bijvoorbeeld heel verrast door het beeld van een grasveld dat bezaaid lag met glinsterende ‘zeildraden’ van die kleine, vliegende spinnetjes. Je ziet wel een paar spinnen opvliegen, maar om zo’n zijdeachtige, zilveren laag over het gras te krijgen, heb je duizenden exemplaren nodig die een zekere afstand afgelegd hebben en dachten: ‘Oké, nu ben ik waar ik ben, dit draadje heb ik niet meer nodig’. Dat geeft toch wel een idee van hoeveel van die kleine beestjes er aan onze zintuigen ontsnappen.”
“Of kijk naar de waterspin”, gaat Pablo enthousiast verder. “Dat beestje hadden we in de aflevering ‘Water’ kunnen opnemen, omdat hij effectief onder water leeft. Maar is het niet veel spannender en verrassender om te tonen hoe hij een luchtbel met zich meeneemt onder water, waar hij een soort van duikerklok mee maakt? Evolutionair gezien zijn er ongetwijfeld heel goede redenen waarom deze spinnensoort bedacht heeft dat dit de beste manier is om in zijn levensonderhoud te voorzien. Maar het is toch ook erg verwonderlijk dat hij zo’n tegenintuïtieve manier van leven kiest. De meeste spinnen maken een web op een plek waar de wind langs passeert, zodat de kans groter is dat er een insectje doorheen vliegt. Maar deze soort heeft een andere manier van jagen bedacht en dat is best wel bijzonder, om te zien dat de natuur soms ook ‘onlogisch’ in elkaar zit.”
Aflevering gemist?
Heb je ‘Aflevering 3: Lucht’ van de documentairereeks ‘Onze Natuur’ gemist? Je kan ze herbekijken op VRT MAX, het online streamingplatform van de VRT.
Herbekijk ‘Onze Natuur’
