Word je achtervolgd door muggenzwermen?
Je hebt het ongetwijfeld al gemerkt (en gevoeld): deze zomer heeft ons land te kampen met aanzienlijk méér muggen dan gemiddeld. Door de vele regen ontstaan er heel wat plaatsen met stilstaand water, waar de muggenlarven prima in gedijen. Zelfs een bodempje water in het schaaltje onder een bloempot is al genoeg om een hele familie muggen op de been te brengen! En probeer daar maar eens van verlost te raken … Eens je in de buurt van zo’n zwerm komt, ‘liften’ de muggen bovendien met veel plezier met je mee. Of lijkt dat alleen maar zo?
Vrouwtjes steken, mannetjes niet
Muggen zijn verzot op mensen, maar die hartstocht is niet altijd wederzijds. Wij associëren de kleine bloedzuigertjes namelijk vooral met slapeloze nachten en rode, jeukende bulten op onze huid. First things first: in de muggenwereld zijn het enkel de vrouwtjes die prikken, niet de mannetjes. Zij hebben de eiwitten in het bloed immers nodig om hun eitjes te ontwikkelen, terwijl de mannetjes zich braafjes tegoed doen aan water en plantensappen zoals nectar uit bloemen. En zelfs al zouden zij je willen prikken, dan nog was hun steeksnuitje te kort om door je huid naar binnen te dringen. Die ene irritante mug die je slaapkamer terroriseert, mag je dus gerust specifiek vrouwelijk getinte scheldwoorden naar de kop mikken. Gelukkig bestaan er allerlei doeltreffende middeltjes om ze op afstand te houden.
Dáárom trekken mensen muggen aan
Heb jij het gevoel dat die vrouwtjesmuggen het altijd op jou gemunt hebben? Weet dan dat het een fabeltje is dat ze verlekkerd zijn op mensen met zogenaamd ‘zoet’ bloed. De smaak van je bloed kan zo’n mug in wezen gestolen worden, dus ze komen zeker en vast niet op je af omdat het equivalent van een chocoladetaart door je aders stroomt. Waar het de zoemende insecten wél om te doen is, is de geur die je lichaam verspreidt. Muggen hebben een sterk ontwikkeld reukorgaan, waarmee ze je zweet en de kooldioxide in de lucht die je uitademt tot op vijftig meter afstand kunnen detecteren. Van zodra een mug die geur oppikt, weet ze dat er een wandelend buffet in de buurt is en zal het niet lang duren eer je het vervelende gezoem rond je oren hoort.
En ook de geur van bepaalde aminozuren op je huid heeft een onweerstaanbaar effect, aangezien de vrouwtjesmuggen deze stoffen nodig hebben om hun eitjes te laten rijpen. Heb jij per toeval de juiste aminozuren in huis? Dan word je per definitie een muggenmagneet, want het overlevingsinstinct van de mug is zo sterk, dat ze met haar ogen dicht het bloed met de meeste aminozuren kan onderscheiden van minder ‘vruchtbaar’ bloed.
Doen ze een paringsdans …
Nu hoef je je niet al te veel zorgen te maken wanneer je tijdens een boswandeling of een fietstocht langs het kanaal plots in een zwerm muggen terechtkomt. Vrouwtjesmuggen – de stekende variant dus – zijn immers solitaire dieren en gaan meestal op solojacht. Het zijn de mannetjes die in groten getale samentroepen, en dat doen ze om de kans op een romantische ontmoeting en bijhorende bevruchting te vergroten. Zoals bij vele andere diersoorten verspreiden de mannetjes feromonen om het vrouwelijk geslacht te lokken. Door met z’n allen ritmisch op en neer te ‘dansen’ in een grote groep, komen er extra veel feromonen vrij, wat dus ook extra veel vrouwtjes aantrekt. Vliegt een nietsvermoedende vrouwtjesmug zo’n zwerm vol hitsige mannetjes binnen, dan wordt ze binnen de kortste keren ingesloten en … nou ja, het vervolg laat zich raden. Deze paringsdans voltrekt zich meestal op een vochtige plek, zoals boven een vijver of in de buurt van struiken of bosjes, en verplaatst zich vaak mee met de zonnestralen, want muggen houden van warmte.
Heb je het gevoel dat zo’n muggenzwerm je blijft achtervolgen wanneer je er doorheen wandelt of fietst? Dat kan te maken hebben met het feit dat zwermen zich vaak rond bepaalde visuele objecten of markeringen vormen. Ze doen dit om voldoende contrast te creëren met het omliggende landschap, zodat de vrouwtjesmuggen minder moeite moeten doen om de zwerm op te merken. Meestal kiezen ze een statisch element zoals een struikje of een weipaal uit, maar dat kan dus evengoed een mens zijn.
… of is het een overlevingsstrategie?
Soms kiezen muggen er ook voor zich in een zwerm te verplaatsen zodat ze samen sterk staan tegen hun natuurlijke vijanden. Door hun nerveuze manier van vliegen – van hot naar her, zeg maar – slagen ze erin hun tegenstander te verwarren en te desoriënteren. Al houden ze zich wel aan een strikt bewegingspatroon, zodat ze niet tegen elkaar opbotsen. Je ziet dit gedrag bijvoorbeeld ook bij vissen die in een school zwemmen of vogels die in een zwerm vliegen: de kans dat ze gepakt worden is vele malen kleiner in groep dan wanneer ze alleen op pad zijn. Zwermen is dus ook een overlevingsstrategie.
Zie je een enorme zwerm muggen boven een wateroppervlak hangen, dan is de kans groot dat je met ‘dansmuggen’ of ‘vedermuggen’ te maken hebt. Deze neefjes van de bekende steekmug hebben bruine of groene lijfjes met lange, witte vleugels en zijn een vredelievende soort, die niet geïnteresseerd is in menselijk of dierlijk bloed. Soms zwermen ze samen met miljoenen tegelijk, waardoor ze het uitzicht van een rookpluim krijgen. Best vervelend wanneer je in zo’n muggenwolk terecht komt … Je mond dichthouden is dan de boodschap! Na een fikse regenbui verdwijnen deze dansmuggen meestal weer uit beeld.
