Kunnen planten geluiden horen?
Wij zoeken de natuur op voor haar stilte, maar als je goed luistert bruist het er van de geluiden. Het is dus niet zo’n gek idee dat planten er hun ‘gedrag’ op kunnen afstemmen. Er is zelf een tak van de wetenschap naar genoemd: de plantenakoestiek of ‘fyto-akoestiek’.
Bloemen horen het gezoem van bijen
Eén van de bekendste studies in dat vakgebied is die van de teunisbloem. Een Israëlisch onderzoeksteam heeft ontdekt dat die hun nectar zoeter maken wanneer ze horen dat een bij op komst is. Ze maken hun vloeibare lokstof tot 20% meer gesuikerd!
Bijen verkiezen bloemen met extra veel suiker boven andere bloemen, omdat ze er meer energie uit halen. Maar ook voor de bloem levert het voordelen op: het bijbezoek duurt langer (waardoor ze meer stuifmeel meeneemt) en bijen zullen meer geneigd zijn om andere bloemen van dezelfde soort te bezoeken (omdat die waarschijnlijk ook erg zoet smaken).
Oenothera drummondii, de teunisbloem (niet inheems in Europa) uit het Israëlische onderzoek
De economie van de teunisbloem
Waarom doet zo’n bloem nu de moeite om vliegensvlug haar nectar zoeter te maken? Je kan je afvragen waarom ze niet gewoon altijd een zoete lokstof maakt. Het antwoord is simpel: economie. Het kost namelijk enorm veel energie om die suiker aan te maken. Het zou verspilling zijn om de suikerconcentratie gedurende de hele dag op peil te houden.
Samen vibreren
Hoe de bloemen precies het geluid herkennen, is stof voor verder onderzoek. Wel weten we nu al dat de bloemblaadjes er iets mee te maken hebben. Wanneer een intacte bloem bijengeluiden hoort, begint ze te trillen met dezelfde frequentie - andere frequenties worden weggefilterd. Maar als ze hun blaadjes kwijt zijn, lukt dat minder goed. Zonder blaadjes kan de bloem dus minder goed reageren op omgevingsgeluiden. Dat heeft waarschijnlijk te maken met de ‘komvorm’ waarin de teunisbloem haar blaadjes schikt: die is - net als bij een luidspreker maar ook onze oorschelpen - ideaal om trillingen te versterken.
Het geluid van een knabbelende rups
Planten reageren niet alleen op geluiden om hun voortplanting te verzekeren, maar ook om zichzelf te beschermen. Zandraket maakt bijvoorbeeld afweerstoffen aan wanneer een rups aan hem vreet. Vroeger hadden we er het raden naar hoe ze dat konden bepalen, maar ondertussen weten we dat ook dat een reactie is op een heel specifiek geluid (dat van een knabbelende rups).
Hetzelfde plantje werd trouwens aan nog meer geluidsstudies onderworpen. Zandraket blijkt ook in staat om het geluid van stromend water te detecteren. De wortels van de plant groeien bij voorkeur in de richting waar het geluid vandaan komt om zo de groei te optimaliseren.
Onderzoek in kinderschoenen
Planten zijn slimmer dan je op het eerste gezicht zou denken, dat is nu wel eens te meer bewezen. Dat ze kunnen reageren op geluiden is een feit waar wetenschappers het ondertussen over eens zijn. Maar op welke manieren en in welke omstandigheden ze dat doen, roept nog veel vraagtekens op. Studies wijzen uit dat bepaalde planten sneller ontkiemen, beter resistent zijn tegen droogte of andere eiwitten aanmaken nadat ze bepaalde geluidsfrequenties gehoord hebben. Het wordt dus hoog tijd dat we onze vooroordelen over ‘horen’ overboord gooien en erkennen dat je het ook kan zonder oren. Én zonder hersenen!
