Houden kikkers het hoofd boven water?
Elk jaar op 20 maart vieren we Wereld Kikkerdag. Hoe staat het met de kikkers en bij uitbreiding amfibieën in ons land? Jaar na jaar lopen de aantallen terug. In Vlaanderen zet het Agentschap Natuur en Bos in op specifieke soortbeschermingsprogramma’s om kikkers, padden en salamanders het terug naar hun zin te maken bij ons. Wie weet kan jij ook wel een handje helpen.
Hoe gaat het ermee? “Bwaa cv” zou een kikker in Vlaanderen zeggen. Kikkers en andere amfibieën lijden onder de klimaatveranderingen met hete zomers en kurkdroge poelen tot gevolg. Zowel regionaal als internationaal moeten beschermingsprogramma’s helpen om de populaties weer sterk en gezond te maken.
Soortbeschermingsprogramma’s voor amfibieën
Zeven van onze inheemse amfibiesoorten vallen onder de Europese Natura2000-wetgeving. Soortenbescherming van de heikikker, de poelkikker, de boomkikker, de rugstreeppad, de knoflookpad, de vroedmeesterpad en de kamsalamander gebeurt in internationale context. Dieren houden nu eenmaal geen halt aan de landsgrenzen.
Naast Europese beschermingsmaatregelen heeft Vlaanderen ook haar eigen Soortenbesluit met o.a. soortbeschermingsprogramma’s om Vlaamse soorten actief te beschermen. Alle 7 hierboven vernoemde amfibieën kregen zo hun eigen soortbeschermingsprogramma. En dat was hoognodig vertelt Veerle Versteirt van Agentschap Natuur en Bos. Zij werkte mee aan een groot aantal soortbeschermingsprogramma’s voor kikkers en andere amfibieën. “De soortbeschermingsprogramma's stellen we op om soorten die zich in kritieke toestand bevinden als het ware aan een infuus te leggen. Waarom er zoveel programma’s zijn voor amfibieën? Wel, ze leven op het land én in het water. Die combinatie van twee leefgebieden maakt het extra uitdagend om voor deze dieren de geschikte leefgebiedcombinatie te creëren. Vooral hun waterleefgebied in Vlaanderen lijdt onder de klimaatveranderingen.”
Droge poelen en zure grond
Verdroging en verzuring zijn de belangrijkste redenen waarom kikkers en andere amfibiesoorten het zo moeilijk hebben bij ons. “Neem nu de heikikker bijvoorbeeld. Er is op dit moment al weinig grondwater in Vlaanderen. Bovendien valt er steeds minder regen in het voorjaar. Dit in combinatie met steeds warmere zomers zorgt ervoor dat de poelen waar de heikikker zich voortplant veel te snel droog staan of dat de kikker zijn voortplanting een jaartje uitstelt” vertelt Veerle Versteirt.
Het andere leefgebied van deze kikker heeft ook extra aandacht nodig. “De vennen en heidegebieden waar de heikikker graag zit, kampen net zo goed met droogte en extreme hitte waardoor het in de zomer soms té warm wordt onder de voeten van de kikkers. Opportunistische plantensoorten zoals bramen en grassen rukken bovendien in sneltempo op terwijl onze amfibieën net nood hebben aan meer structuurrijke grond.”
Tijd voor actie in het veld (en het water)
De Vlaamse beschermingsmaatregelen zetten met grootschalige acties actief in op het herstel van verschillende populaties en verschillende soorten. Een netwerk van geschikte poelen aanleggen in natuurgebieden is essentieel voor de voortplanting van de meeste amfibiesoorten. Maar ook ver daarbuiten, in tuinen bij particulieren, is er werk aan de winkel. Veerle Versteirt: “Afhankelijk van de soort en van het gebied zijn er ook andere, kleinere acties nodig. Neem nu bijvoorbeeld de boomkikker en de kamsalamander. Zij leven meestal buiten de grote natuurgebieden en kiezen meer structuurrijke, kleinschalige landschappen. Je tuin wild en natuurlijk inrichten is dus zeker nuttig voor deze soorten in de gebieden waar ze voorkomen. We denken meestal enkel aan waterpartijen, vijvers en poeltjes, maar ook hagen en heggen zijn belangrijk voor deze amfibieën. Ze fungeren als doorgang of passage naar andere lokale populaties en doen dienst als schuilplaats in de winter.”
De provincie West-Vlaanderen bijvoorbeeld werkte al samen met particulieren. Zij lieten poelen aanleggen in hun tuin met als resultaat een sterke, lokale populatie boomkikkers. Via de tuinen kunnen ze zich veilige verplaatsen naar andere populaties in de buurt. Het bewijs dat het echt hoog tijd is om actie te ondernemen en dat het ook werkt. “Soortgelijke projecten wil het Agentschap Natuur en Bos ook bereiken met het projectsubsidie soorten. Daarbij kijken we ook naar andere partners zoals landbouwers, privé-eigenaars, jagers, … al dan niet bijgestaan door de regionale landschappen” besluit Veerle Versteirt.
Sterke en gezonde amfibieënpopulaties
De weg naar een sterke en gezonde populatie van kikkers en andere amfibieën is ingezet dankzij de soortbeschermingsprogramma’s. Het zorgt voor betere overlevingskansen want ook ziektes teisteren sommige amfibiesoorten. Schimmelziekte doen soms de ronde onder verschillende amfibieënpopulaties. Als de populaties al klein en zwak zijn, kunnen zulke ziektes zich veel sneller verspreiden en een grotere ravage aanrichten dan bij een gezonde, sterke populatie.
