Waarom is de Noordzee grauw van kleur?
Op de redactie van Onze Natuur zijn we al een beetje in vakantiestemming, en uiteráárd geven we daarbij de voorkeur aan een tripje in eigen land. Maar terwijl postkaartjes van verre bestemmingen steevast gesierd worden met kristalhelder, azuurblauw zeewater waar je ogen bijna pijn van doen, geeft de Noordzee een wat minder exotische indruk. Waarom lijkt 'onze' zee zo’n bruingroene, troebele soep? Een vraag die we niet zomaar links kunnen laten liggen!
Eerst en vooral willen we je alvast geruststellen: het zeewater aan onze kust ziet er misschien een beetje vies uit, maar dat wil niet zeggen dat het meer vervuild is dan het heldere, blauwe water van pakweg de Middellandse Zee. In dit geval zelfs integendeel, want die laatste bevat veel meer zware metalen, chemische stoffen en zwerfvuil dan onze grauwe Noordzee. Waar komt die onaantrekkelijke kleur dan vandaan?
Slibdeeltjes blijven circuleren
Langs de Belgische (en ook de Nederlandse) kust kan je vanuit de lucht een hele strook van troebel water waarnemen, die veroorzaakt wordt door de aanwezigheid van slib. Per liter water drijft er in de kustzone zo’n 10 tot 300 milligram slib rond, een concentratie die geleidelijk afneemt wanneer je verder de zee in gaat. Die slibdeeltjes – zand, klei, overblijfselen van schelpen en dode organismen, maar ook algen en bacteriën – komen hoofdzakelijk in het zeewater terecht door het onderwaterleven en de erosie van de bodem en de kliffen, maar ook via de rivieren die in de Noordzee uitmonden, zoals de Schelde en de Maas.
Aan die mondingen krijg je een soort circulatiepatroon. Omdat zoet water lichter is dan zout water, zal het zwaardere zeewater dicht tegen de bodem landinwaarts bewegen en het lichtere rivierwater langs de bovenlaag richting zee stromen. Bovendien wordt een rivier breder naarmate ze de zee nadert, wat ervoor zorgt dat de stromingssnelheid afneemt en de slibdeeltjes zwaarder worden en naar beneden zakken. Ze komen dan terecht in die zoute onderlaag die tegen de richting van de rivier in stroomt, waardoor ze gevangen blijven voor de kust. En zo krijg je dus een strook van troebel water.
Tel daar nog het grootschalige circulatiepatroon van de volledige Noordzee bij, die tegen de wijzers van de klok langs Noorwegen, Schotland en de Atlantische Oceaan via het Kanaal weer langs onze kust stroomt, en dan kom je in een vicieuze slibcirkel terecht waarbij de deeltjes onophoudelijk aan- en afgevoerd worden.
Bij stilstaand water zouden deze slibdeeltjes de kans krijgen om rustig naar de bodem te dwarrelen, zodat het water kan opklaren. Maar we hebben hier natuurlijk met een zee te maken, een grote massa water die onderhevig is aan het weer en de getijden. Bij een sterke eb- en vloedstroming, maar ook tijdens een krachtige storm trekken de golven aan de slibrijke bodem en komen de deeltjes weer in de hogere regionen van het zeewater terecht. Met als resultaat: nog meer troebel water. Hoe dieper je de zee in gaat, hoe moeilijker het voor die golven wordt om de slibbodem helemaal tot in de bovenste waterlaag te tillen. Daarom is de Noordzee verderop een stuk helderder én minder grauw.
Troebel water laat minder licht door
Om te begrijpen waarom troebel water per definitie niet blauw maar eerder grauw kleurt, moeten we de wetten van de fysica er even bij nemen. De kleur van het water heeft namelijk alles te maken met de breking van het licht. Elke kleur heeft een andere golflengte – zo wordt de kleur rood als eerste afgebroken omdat die een lange golflengte heeft. De blauwe lichtstralen, met hun korte golflengte, worden door perfect helder water teruggekaatst, waardoor die kleur voor ons zichtbaar is. Zit het zeewater echter vol stof- en plantdeeltjes van algen, zoals in de Noordzee het geval is? Dan kunnen de blauwe stralen niet door het water dringen en wordt het licht minder weerkaatst. En dan krijg je dus die typische bruingroene of grauwe kleur die wij aan onze kust gewend zijn.
Wil je meewerken aan het burgerwetenschapsproject EyeOnWater om de toestand van onze natuurlijke wateren mee in kaart te brengen? Download dan de app (voor iOS en Android) en maak tijdens een strandwandeling een foto van het zeewater. Vervolgens vergelijk je de kleur met een van de 21 kleuren uit de Forel Ule-schaal – een officiële schaal die in 1889 werd vastgelegd om de samenstelling van natuurlijke wateren te bepalen. Via de app verstuur je jouw info naar de centrale database, waarna je de resultaten kan bekijken op de website van het project.
Stuur jouw vraag in
Heb jij je altijd al afgevraagd of er ook zwarte bloemen bestaan, waarom een specht geen hoofdpijn krijgt en of vissen ook scheten laten? De redactie van Onze Natuur gaat op zoek naar serieuze antwoorden op originele vragen. Heb jij een idee? Stuur jouw vraag in via onze contactformulier en wie weet prijkt het antwoord binnenkort op deze pagina!
Contactformulier
