Kievit

Deze kleurrijke vogel kwam vorig decennium helaas op de Rode Lijst met bedreigde soorten terecht. Het Belgische platteland vormt een van zijn zeldzame toevluchtsoorden, maar veilig is hij hier allerminst. Er zijn dan ook grote inspanningen nodig om de resterende kievitpopulatie te beschermen. 

Herken de kievit

(Vanellus vanellus)

De waanzinnige looks van deze middelgrote vogel slaan menig beginnend vogelspotter met verstomming. Je herkent hem dan ook uit de duizend: 

• 28 - 31 cm lang, zoals een duif
• donkergroene rug met bronzen schittering
• witte buik met zwarte hals die uitloopt naar de borst
• overwegend witte kop met één of enkele zwarte strepen
• lange, zwarte kuif op het achterhoofd - bij de mannetjes iets langer
• afgeronde vleugels
• rode onderstaartveren
• rood-roze poten

 

Op het menu

De kievit eet vooral insecten, weekdieren, regenwormen en spinnen, met ter afwisseling af en toe wat zaden. Hij spoort bodemdieren op met ogen en oren, maar heeft ook een uitzonderlijke techniek om hen te lokken wanneer hij op het eerste gezicht niets vindt. De ingenieuze vogel imiteert het geluid van de regen door zachtjes met zijn poten op de grond te tokkelen. Met de belofte van water komen regenwormen naar het oppervlak gesneld, waar de kievit klaar staat om toe te slaan. Ook in het water gaat hij gelijkaardig te werk om een reactie van zijn prooien uit te lokken.

Leefgebied van de kievit

De kievit houdt van open ruimtes: in velden, moerassen, slikken en kwelders heeft hij het helemaal naar zijn zin. Buiten het broedseizoen leeft hij in luidruchtige groepen die klinken als een vogelkoor. In de winter vinden de kolonies beschutting in bewerkte akkers, bijvoorbeeld in de ploegvoren gemaakt door landbouwmachines. Vanaf de maand maart begint het broedseizoen en verspreiden de vogels zich in de omgeving om koppels te vormen. 

Kievitenliefde

Met een acrobatische luchtvoorstelling bakent het mannetje zijn territorium af en lonkt hij luid roepend naar de vrouwtjes. Hij graaft enkele nestkommen uit die hij versiert met grassprieten, waarna hij met opgepompte borstkas een vrouwtje begint te achtervolgen. Hij vliegt eerst laag over de grond, dan haast recht omhoog, laat zich vallen en draait onderweg links, rechts, soms volledig om zijn lengteas. Zo toont hij zijn mooie, wit gevlekte onderkant aan iedereen die het zien wil. Een geboren verleider! 

Van zodra er op zijn avances ingegaan wordt, vindt de paring plaats. Binnen (letterlijk) enkele seconden is de klus geklaard. Het vrouwtje legt een viertal eieren. Als het legsel mislukt, bijvoorbeeld door een maaibeurt in snelgroeiend gras, komt er een tweede legsel. Maar ook wanneer het eerste broedsel succesvol was, komt er soms een tweede ronde aan te pas. Gedurende 25 tot 30 dagen broeden de ouders beurtelings de eieren uit. Het mannetje gedraagt zich als een echte champetter: hij jaagt indringers actief weg of doet alsof hij gewond is om roofdieren te bedotten. 

Wanneer de kuikens uitkomen zijn ze bedekt met een beige donslaagje met zwarte vlekken. Het zijn nestvlieders die binnen enkele uren reeds het nest verlaten. Ze wagen zich echter niet ver en blijven dicht bij de moedervogel. Als er gevaar dreigt, drukken ze zich plat tegen de grond en profiteren ze van hun camouflage. Na slechts 5 weken kunnen ze vliegen en voor zichzelf zorgen. 

Relatie van de kievit met de mens

De kievit heeft het niet gemakkelijk. Eind 19de, begin 20ste eeuw verdween zijn oorspronkelijke leefgebied, natte moerassen, haast volledig door het droogleggen en draineren van gronden. Niet alleen zijn habitat verdween, maar ook het beschikbare voedsel bij droogte, aangezien wormen zich dieper in de grond gingen terugtrekken. De kievit verhuisde richting weiden en akkers en leek zijn eigen populatie te redden. 

Maar door de toenemende intensivering van de landbouw zit het dier nu terug in de problemen. Dat komt omdat zijn behoefte aan permanent, kort grasland of lege akkers niet meer vervuld wordt. Enerzijds doordat grasvlaktes worden omgevormd tot graanakkers en anderzijds door de felle bemesting van weilanden. Die hoge begroeiing is ongeschikt om kievitkuikens in groot te brengen. Bovendien groeit het gras zo snel, dat maaimachines reeds verschijnen terwijl de kievit nog aan het broeden is. Ook een toename aan bestrijdingsmiddelen is nefast voor de kievit, die steeds minder voedsel in de buurt van zijn woonst vindt. Tegenwoordig worden volop inspanningen geleverd om de kievit terug op de kaart te zetten. O.a. het Sigmaplan biedt door het herstellen van zijn oorspronkelijke habitat weer wat hoop. 

Wist je dat de kievit …

• klinkt zoals hij heet? Met een beetje verbeelding dan toch …
• een vibrerend geluid maakt tijdens het baltsen? Vogelaars noemen het ‘loeien’ en het geluid wordt veroorzaakt door de verlengde handpennen. 
• werd uitgeroepen tot ‘Vogel van het jaar 2019’ door Birdlife, een NGO die zich inzet voor de bescherming van bedreigde vogels?