Hoor de wind waait door de ratelpopulier
Een allesomvattende natuurervaring in één woord vatten, sommige talen zijn daar heel goed in. Op de redactie van Onze Natuur zijn we grote fan van de Engelstalige term ‘psithurism’: het geluid van de wind in de bomen, oftewel het ritselen van de bladeren. En als er één inheemse boom is die zich daar perfect toe leent, dan is het wel de ratelpopulier. Waar je ook woont, lang hoef je naar zo’n natuurlijke windgong niet te zoeken, want na de grove den is hij wereldwijd de meest wijdverspreide boomsoort.
Alomtegenwoordige snelgroeier
De kans is groot dat de auteur van ‘Hoor de wind waait door de bomen’ zijn traditionele Sinterklaasklassieker schreef rond eind november, wanneer er nog blaadjes aan de bomen hingen. Misschien stond er wel een ratelpopulier naast het raam van zijn werkkamer? Niet zo’n gek idee, want in tegenstelling tot de zwarte populier is de ratelpopulier (Populus tremula) een zeer vaak voorkomende boom in onze streken én de rest van de wereld. Als pioniersoort vindt hij snel zijn weg op open plekken in het bos, bijvoorbeeld waar andere bomen gekapt werden, of aan de bosrand waar hij genoeg zonlicht kan vangen.
De ratelpopulier houdt van een eerder vochthoudende, iets zuurdere, vrij luchtige, zandige tot lemige bodem – deze jongen heeft veel licht en zuurstof nodig voor zijn snelgroeiende wortels! Hij mag dan in zijn puberjaren een fikse groeischeut krijgen, veel ouder dan 60 jaar wordt deze boom meestal niet. In die tijd levert hij echter een belangrijke bijdrage aan de opslag van CO2 uit de lucht. Daarnaast biedt zijn schors ook onderdak voor diverse zeldzame soorten insecten en (korst)mossen, en ook de specht en de bever zijn fan van zijn zachte bast. En ook zijn sappige blaadjes trekken allerhande diersoorten aan. Kortom, de aanwezigheid van de ratelpopulier geeft een belangrijke boost aan de biodiversiteit van zijn leefgebied.
Trillen als een espenblad
De bladeren van de ratelpopulier, ook gekend onder de naam trilpopulier of esp, beginnen bij het minste zuchtje wind al te ritselen – vandaar de uitdrukking ‘trillen als een espenblad’. Een aangenaam, rustgevend geluid dat om die reden vroeger weleens naast de bruidssuite van hotels werd geplant, om het kersverse echtpaar rustig in slaap te wiegen. Het christelijke geloof heeft zo z’n eigen verklaring voor dat ruisende gebladerte. Het kruis waarop Jezus zijn laatste adem uitblies, zou namelijk gemaakt zijn van ratelpopulierenhout. Elke keer de populier haar bladeren laat trillen, vormt een herinnering aan de trieste dood en het ultieme offer van Christus. De wetenschap maakt er iets minder woorden aan vuil: het typische geluid wordt simpelweg veroorzaakt door de zijdelings afgeplatte bladsteel, die dwars op het vlak van het blad zelf ligt, waardoor de blaadjes makkelijk draaien en ‘ratelen’ in de wind.
Herken de ratelpopulier
Hoogte: 20 tot 35 meter hoog
Blad: brede, eironde tot ronde bladeren met een golvende tot grof getande bladrand en een lange, zijdelings afgeplatte bladsteel
Bloeiwijze: tweehuizig (afzonderlijke mannelijke en vrouwelijke bomen), hangende katjes (mannelijk: 5 tot 10 cm lang, vrouwelijk: 2 tot 4 cm lang) die op wollige staarten lijken
Vrucht: kleine zaadjes (met donzig pluis) die verspreid worden door de wind – dit fenomeen wordt ook wel ‘zomersneeuw’ genoemd
Schors: de jonge bast is glad en geelbruin, bij het ouder worden krijgt de schors horizontale groeven en kleurt ze donker- of zilvergrijs tot zelfs wit
Creëer je eigen bos met subsidies van de Vlaamse Overheid
Heb jij een stuk grond en jeuken je vingers om het om te vormen tot een soortenrijk bos? Check op www.bosteller.be hoe je dat aanpakt, welke bomen geschikt zijn voor jouw stuk grond en hoe je subsidies kan aanvragen voor jouw eigen stukje topnatuur.
Naar de bosteller
