Dwergspitsmuis

Dit schattige kleine diertje is eigenlijk niet echt een ‘muis’: haar specifieke dieet onderscheidt haar van de knaagdieren. Met een gemiddelde grootte van amper vijf centimeter is de dwergspitsmuis het kleinste zoogdier van België.

Herken de dwergspitsmuis

(Sorex minutus)

Door haar algemene uiterlijk lijkt ze op een heel kleine muis en is ze niet altijd gemakkelijk te herkennen. Om haar niet te verwarren met een knaagdier (of een andere spitsmuis), is dit waar je op moet letten:

• ze heeft een zeer spitse snuit met lange snorharen en kleine ogen
• ze weegt amper 3 tot 6 gram en meet tussen 3,5 en 7 centimeter (staart niet inbegrepen)
• haar rug is chocoladekleurig en haar buik is grijs
• haar staart is bijna net zo lang als haar lichaam en hariger dan die van andere spitsmuizen
• de randen van haar tanden hebben een roodachtige tint
• haar oren komen nauwelijks boven haar vacht uit
• elk van haar poten heeft vijf vingers met klauwen

Op het menu

De dwergspitsmuis heeft een razendsnelle stofwisseling. Ze consumeert elke dag meer dan 90% van haar gewicht en moet dus regelmatig op jacht. Die vele jachtpartijen wisselt ze af met rustpauzes die slecht enkele minuten duren. In de winter verliest ze 6 tot 12 % van haar lichaamsgewicht. Ze eet minder regenwormen dan andere spitsmuizen, maar geeft daarentegen de voorkeur aan kevers, pissebedden, spinnen, duizendpoten, slakken of sprinkhanen.

Om haar prooi moeiteloos op te sporen, heeft onze dwergspitsmuis verschillende voordelen: zo is ze een uitzonderlijke klimmer en zwemmer, en heeft ze bovendien een heel gevoelig reukvermogen dat haar helpt om voedsel te vinden. Omdat haar prooien tijdens het koudere seizoen minder talrijk zijn, moet ze haar gebruikelijke territorium uitbreiden zodra de winter aanbreekt.

Leefgebied van de dwergspitsmuis

De dwergspitsmuis houdt niet zo van droge plaatsen. Integendeel, ze zoekt het liefst beboste en vochtige gebieden op, zoals moerassen, oeverbossen en veenland. Over het algemeen vermijdt ze ook gebieden die door mensen worden bewoond. De dwergspitsmuis deinst er niet voor terug om haar territorium agressief te verdedigen als er zich een indringer aandient. Tijdens het broedseizoen kalmeert ze echter haar territoriale enthousiasme. 

Wat betreft huisvesting graaft de dwergspitsmuis geen hol, maar maakt ze een gezellig nest met grassprieten die ze verzamelt en op de grond installeert in de vorm van een bal, goed gecamoufleerd in de vegetatie. Maar het kan ook gebeuren dat ze een gangenstelsel dat door andere dieren is gegraven, hergebruikt.

Dwergspitsmuizenliefde

Het broedseizoen is het enige moment waarop dwergspitsmuizen met andere soortgenoten omgaan. De jongen worden geboren tussen april en augustus na een draagtijd van 22 dagen. Vrouwtjes krijgen tussen de vier en acht jongen per nest en kunnen twee of meer nesten per jaar werpen. Babyspitsmuizen zijn naakt en wegen bij de geboorte slechts 0,25 gram.

Omdat haar leven maar van korte duur is, gaat alles heel snel bij dit kleine zoogdier: de jongen worden gespeend na 22 dagen en zijn in het jaar dat volgt na hun geboorte al klaar om zich voort te planten. En gelukkig maar, want weinig dwergspitsmuizen overleven hun eerste levensjaar; zij die deze mijlpaal halen, leven gemiddeld 13 tot 16 maanden. Ze zijn immers de favoriete prooi van veel roofvogels – tenminste als we ons baseren op hun braakballen – en verschijnen ook op het menu van carnivoren zoals vossen, marterachtigen (hermelijn, wezel, marter) of katten.

Relatie van de dwergspitsmuis met de mens

Hoewel de populaties niet bedreigd zijn, leidt de dwergspitsmuis toch onder de inkrimping van haar habitat. Het droogleggen van wetlands en het omvormen van bossen naar landbouwgebieden is natuurlijk geen goed nieuws voor ons kleine zoogdier. Bovendien zorgen pesticiden ervoor dat haar prooien verdwijnen, wat een rechtstreekse bedreiging vormt voor haar voortbestaan.

Een ander probleem is de klimaatverandering. Het steeds drogere en warmere klimaat verdringt wetlands, waarvan dwergspitsmuizen sterk afhankelijk zijn. Het discrete karakter van de dwergspitsmuis maakt haar echter een lastig te bestuderen onderwerp, en het is niet altijd gemakkelijk om te bepalen hoe de populaties het doen.

Wist je dat …

• de dwergspitsmuis het kleinste zoogdier van België en één van de kleinste ter wereld is?
• er meer dan 300 soorten spitsmuizen in de wereld bestaan?
• de dwergspitsmuis hoge kreetjes slaat als ze wordt bedreigd?
• de dwergspitsmuis zo’n snelle stofwisseling heeft dat ze niet meer dan drie uur zonder voedsel kan?