Waarom verliezen sommige bomen hun bladeren sneller?
Het herfstseizoen associëren velen onder ons met lange boswandelingen over een tapijt van gevallen bladeren. Al kon dat dit jaar ook in augustus. Toen verloren veel bomen al blad door de extreme droogte. Welke andere factoren versnellen het bladverlies van een boom nog? En wat vertellen die vallende bladeren ons over het weer en het klimaat? Onze Natuur ging op onderzoek.
“Worden de bladeren, geel en krom, kijk naar uw kachel om.” Met dat gezegde gaf men vroeger aan dat de eerste gevallen bladeren tijdens de herfst gelijk stonden aan koudere temperaturen. En dat klopt over het algemeen nog steeds. Hoe lager de temperatuur, hoe eerder het proces van bladverkleuring begint en hoe sneller het ook verloopt. Vooral bij loofbomen zoals berken, beuken, eiken en esdoorns.
Wanneer de herfst overgaat naar de winter is het meestal koud en worden de dagen elke dag een stukje korter. Het gebrek aan natuurlijk zonlicht is dan ook de belangrijkste reden dat bomen hun bladeren verliezen. Zonlicht is een bron van voeding voor onze bomen. Als de zon minder uren schijnt, kunnen onze bomen niet meer voldoende energie aanmaken om hun bladeren groen te houden. Daarom schakelen ze over in wintermodus. Daarbij nemen de bomen alle energie uit hun bladeren terug op in hun interne voorraad. Op dat moment maken ze ook veel abscisinezuur aan wat voor een kurklaagje tussen de takken en de bladstelen zorgt. Daardoor kunnen er geen sappen meer naar de bladeren kunnen stromen. Daardoor beginnen de bladeren te verkleuren. Van groen naar geel, oranje tot rood en uiteindelijk bruin, allemaal fraaie herfstkleuren! Niet veel later vallen ze ook naar beneden.
Droogtestress zorgt voor snellere bladverkleuring
Natuurlijk is water ook een belangrijke voedingsbron voor bomen. De zomer van 2020 was helaas een van de droogste seizoenen in jaren. Door zogenaamde ‘droogtestress’ kleurden veel bomen midden augustus al dieporanje. Om zichzelf te beschermen tegen uitdroging, en dus sterfte, laten bomen namelijk ook hun bladeren vallen.
Bomen nemen via hun wortels water uit de grond op. Langs de huidmondjes van hun bladeren verdampt het vocht weer in de lucht. Je kan het vergelijken met een sporter die veel water drinkt maar ook veel zweet. Bij koudere temperaturen hebben bomen het echter veel moeilijker om water op te nemen via hun wortels. Om te voorkomen dat bomen meer vocht verdampen dan dat ze opnemen uit de grond laten ze hun bladeren dus vallen.
Vooral beuken voelen snel het effect van een droge zomer omdat ze een oppervlakkig wortelnetwerk hebben. Ook heel veel direct zonlicht kan hun bladeren en schors doen verbranden. Beuken zijn dan ook echte bosbomen die het liefste in schaduwrijke bossen bij elkaar staan. Ook lindebomen verkleuren redelijk snel, net zoals ruwe berken en zomereiken die na een droge periode snel bladeren verliezen.
Hardere weersomstandigheden zorgen voor kalere bomen
De weersomstandigheden spelen ook een rol. Wind en regen versnellen het proces en doen de bladeren sneller vallen. Bovendien verkleuren niet alle bomen even snel, net zoals ze niet allemaal op hetzelfde moment kaal worden. Wilgen, eiken, beuken en elzen houden hun bladeren over het algemeen het langste groen. De ene boomsoort verliest ook eerst z’n buitenste bladeren, terwijl andere boomsoorten van binnen naar buiten bladeren verliezen.
Nog een tip voor al wie z'n moed (en de bladeren) bijeenraapt deze herfst: heb je net de bladeren in de tuin of op het terras verzameld maar zie je de volgende bladeren alweer van de bomen vallen? Kijk de volgende keer dan eerst naar het weerbericht. Wordt het koud, gaat het waaien of zal het regenen? Laat je hark dan gewoon even staan en bewonder het kleurenspektakel van achter je raam.
