Dooft het vuur van de vuursalamander?
De herfst is in het land en voor België betekent dat natuurlijk… veel regen. Wij blijven dan misschien liever binnen, maar de natuur geniet juist van die regenval. De vuursalamander heeft zich bijvoorbeeld de hele zomer lang verstopt in het bos, wachtend op verfrissende herfstregens. Deze grote, prachtig gekleurde salamander komt nu tevoorschijn om te paren.
De kans is groot dat je nog nooit een vuursalamander hebt gezien. Dat is heel logisch, want de meesten onder ons gaan niet vrijwillig midden in de nacht in een oud bos rondlopen. En al zeker niet wanneer het pijpenstelen regent. Toch is dat hét moment om vuursalamanders te spotten. Daarbij komt nog dat de soort erg zeldzaam is en bedreigd. Op veel plekken zijn ze zelfs helemaal verdwenen. In Nederland is de situatie zo ernstig dat ze sinds 1997 96% van de oorspronkelijke populatie zijn verloren. Zo’n drama moeten we in ons land zien te voorkomen!
Waarom heeft de vuursalamander het moeilijk?
In België is de vuursalamander erg zeldzaam en ook in andere Europese landen nemen de aantallen af. Voorlopig staat hij (nog) niet op de IUCN rode lijst, wat betekent dat hij niet Europees beschermd wordt. Wel wordt de soort aanzien als kwetsbaar. Dat de salamander het moeilijk heeft, komt door een waslijst aan bedreigingen:
Schimmels en virussen.
Twee soorten schimmels (Batrachochytrium dendrobatidis en Batrachochytrium salamandrivorans) en een virus (het Ranavirus) kunnen fataal zijn voor de soort. Vooral die tweede schimmel heeft een grote impact op de vuursalamander. Salamandrivorans betekent letterlijk ‘salamander-etend’ en dat is dan ook wat de schimmel doet: hij vreet de huid weg (ook van andere salamandersoorten), waardoor het amfibie niet meer in staat is om normaal te ademen, te drinken, zijn temperatuur te regelen of ziektes af te weren. Na infectie heeft de salamander minder dan drie weken te leven.
Droogte voorkomt larvenafzet
De vuursalamander leeft enkel in bossen met poeltjes of beekjes. Daarin zet hij zijn larven af. Door verdroging zijn dit soort bossen erg schaars geworden. Geen water betekent geen vuursalamanderlarven en dus geen volgende generatie vuursalamanders.
Stikstof en pesticiden
Vuursalamanders hebben schoon water nodig om hun larven in af te zetten. In water met een te hoog stikstofgehalte of te veel pesticiden overleven de larven niet. Die te hoge stikstofconcentraties worden veroorzaakt door de landbouw en intensieve veehouderij. Vuursalamanders overleven daarom dus ook alleen in bossen ver van landbouwgronden.
Verlies aan geschikte habitat
In heel Europa, maar ook zeker in België, worden oude bossen gekapt om plaats te maken voor houtproductie. Vaak waren deze bossen oorspronkelijk oude gemengde loofbossen, waar nu voornamelijk naaldbomen groeien.
Kleine, geïsoleerde populaties zijn kwetsbaar
In België zijn er enkel kleine, her en der verspreide populaties van de vuursalamander over. Als er dan op een bepaalde plek iets mis gaat, is de kans veel groter dat een populatie helemaal verdwijnt.
Illegale vangst als huisdier
We moeten het toegeven, vuursalamanders zijn coole dieren. Daarom worden ze soms illegaal meegenomen uit het wild, om er grof geld voor te vragen aan mensen die zo’n kleine ‘draak’ als huisdier willen. Het is in België echter verboden om eender welke inheemse amfibie te bezitten, te vangen, te vervoeren, te verhandelen, te doden of zelfs maar te verstoren.
Actieplan om de vuursalamander te redden
Een flinke lijst aan uitdagingen dus. Geen wonder dat de soort het moeilijk heeft in Nederland en België. In Vlaanderen is de situatie vergelijkbaar met die in Nederland, maar gelukkig zijn er in de Ardennen nog een aantal plekjes waar de vuursalamander zich beter standhoudt. Hoe dan ook zijn onze overblijvende populaties ontzettend kwetsbaar door al die bedreigingen.
Gelukkig heeft de Federale Overheidsdienst Leefmilieu een actieplan opgesteld om salamanders te redden van de bacterie-etende schimmel. Jaarlijks worden de bestaande populaties grondig onderzocht om de ziekte onder controle te kunnen houden. Laten we hopen dat het actieplan resultaat geeft. Want geef nu toe, het zou toch doodzonde zijn als het vuur van onze Belgische vuursalamanders helemaal zou doven?
